JAIAK ETA OSPAKIZUNAK BETAURREKO MOREEKIN IKUSIRIK

Antropologia feministak oso argi du jaiak eta ospakizunak ez direla gizartean ematen diren  eszenifikazio soilak, kultur-adierazpen sendoak baizik. Horixe islatzen da ikastetxeetan ospatzen diren jai eta ospakizunetan, aldarrikapenerako egunak (Martxoak 8, Azaroak 25, Maiatzak 17 LGTBQfobiaren aurkako Nazioarteko Eguna eta Abenduak 1 HIESaren aurkako Borrokaren Nazioarteko Eguna) beste aldera utzita.

Jai eta ospakizun horiek dira gizartean ere sarritan ospatzen direnak; Abenduak 3 Euskararen Nazioarteko Eguna, Otsailak 4 Ageda Deuna Bezpera Eguna eta  oporrak baino lehen ospatzen direnak; Gabonak eta ihauteriak.

Guztietan sexu-genero sistema eta sexu-harremanetan dauden estereotipoak eta  androzentrismoa  errepikatzen dira.

Hau guztia dela eta, argi dago, eta neuk ere horrela deritzot, hezkidetza ikuspuntua txertatu behar dela edozein jai eta egun bereziren inguruan egiten ditugun adierazpenetan.

Horretarako, jarrera kritikoaz jardun behar da, kontu handiz prestatu behar da eszenifikazioa eta proposamen alternatiboak sortu behar dira. Kontuan hartu behar dira hainbat gako aztertzerakoan: musika eta dantza motak, nor den abeslaria, abestiaren esanahia, kirol mota, norentzat, parte hartzaileak, garaipenetan ospatzeko keinuak eta abestiak eta umore mota eta ze balore transmititzen duen. Beraz, jaiak eta ospakizunak eta genero ikuspegia kontzeptuek lotuta joan behar dute edozein jai edo ospakizunetan emakumeen eta gizonen arteko ezberdinkeriak kontuan hartu behar baitira.

Jai eta ospakizun dezente aztertu ditugu eta guztietan  genero estereotipoak indartzen direla argi eta garbi ikusi dugu. Adibidez, San Valentin egunean Arantza Iruretak post batean dioen bezala, maitasun erromantikoaren mitoak errepikatzen dira; Aitaren egunean  familia bat amak eta aitak osatzen dutela eta aita dela familiaren burua eta familia babesten duena.

Beste kasu batzuetan, esate baterako, Donostiako Danborradan eta Irungo Alardean telebistako saio batean Xabier Kerexeta historialariak eta Inma Landa Irungo Alarde publikoko jeneralak esaten duten bezala, aurrerapausoak eman dira baina emakumeak rol jakin batzuetara ere bideratu dira.

Jaietan, Gipuzkoako Foru Aldundiak 2009ko "Gipuzkoak lurralde historikoko jaiei buruzko azterketa, generoaren ikuspegitik” txostenean esaten denez, hainbat oztopo daude emakumeak festan sartzeko (ideologikoak, sozializazioari, heziketari eta emozio arloari lotutakoak, egiturazkoak) eta festen antolaketan parte hartzeko  (eginkizunen kontziliazioa, antolaketaren hierarkizazioa). 

Azterketa horrek gure inguruan begirada hezitzailearekin zer ospatu  erabakitzeko balio izan digu. Nik Lanbide Heziketako institutuan  Maiatzaren Lehena eta Martxoaren 8a egunak ospatzeko aukeratu ditut; guztiok, emakumeek eta gizonek, borrokatu zutela gaur egun ditugun lan baldintzak edukitzeko baita bi egun hauetan langileen eskubideak aldarrikatzen direla jakin dezaten. Gainera, biak lantzeak emakume langileen egoera diskriminatzailea (langabezi tasa altuagoa, soldata baxuagoak lan berdinen truke, maila altuko lanpostuetan presentzia eskasa)  ikusarazteko aukera emango luke. 

Amaitzeko, jaietan eta ospakizunetan begirada hezkidetzailetik oztopoak gainditzeko ikastetxeek aurrean badituzte hainbat erronka:

•   Ikastetxean genero ikuspegia txertatzea jaiak eta ospakizunak aukeratzerakoan eta ospatzerakoan. Ikastetxe bakoitzak erabaki beharko du zer ospatu eta nola egokitu bere testuingurura. Horretarako, eragile guztiak sentsibilizatu eta prestatu behar dira eta jai eta ospakizunetan hainbat gauza berritu behar dira.
•  Ospatzen ez diren eta gizartean oihartzun handia daukaten jai eta ospakizunekin hausnarketa eragin behar da sexu-genero sistema deseraikitzeko eta emakumeen partaidetza sustatzeko bai jaien antolaketan bai jaietako ospakizunetan beretan.