Identitateak
dimentsio
indibidualean eta sozialean osagarri anitzak ditu. Beste
pertsonengatik bereiztea eta aldi berean talde baten partaide izatea
ahalbidetzen duten ezaugarriei edo alderdiei dagokie. Identitatea
beraz, eraikuntza pertsonal eta banakakoa izateaz gain, eraikuntza
soziala ere bada. Parsonsek adierazten duen moduan, identitatea,
gizarte sisteman partekatutako eta orokortutako balioen, arauen eta
kode kulturalen barneraketarekiko lotura estuan sortzen da.
Norbanakoaren identitatearen
eraikuntzan generoak berebiziko garrantzia dauka identitatea
baldintzatzen baitu. Genero identitatean sakondu baino lehen,
ezinbestekoa da sexu-identitateaz hitz egitea.
Sexu
identitatea: pertsonen
ezaugarri biologikoen araberako sailkapena dena, hau da, zakilarekin
jaiotzen diren pertsonei arra deitzen diegu eta aluarekin jaiotzen
direnei emea. “Hermafrodita
edo intersexual izanda jaiotzen diren pertsonak sailkatu behar
direnean agertzen da zailtasuna, sexu anbiguotasun handia daukatelako
edo sexu bien ezaugarriak dauzkatelako”.
Genero
identitatea: Horren
gainean egiten den eraikuntza sozial eta kulturalari genero deitzen
zaio, eme jaiotzen denari emakume izatea egokitzen zaio eta arra
denari gizona. Kontzeptu oso artifiziala da, gizonezko oso
maskulinoen eta emakumezko oso femeninoen artean askotariko nortasun
sorta zabala dagoelako.
Monique Wittinek honakoa esaten du: “El sexo se toma como un “dato inmediato”, un “dato razonable”, “rasgos físicos” que pertenecen a un orden natural. Pero lo que creemos que es una percepción física y directa es sólo una construcción mítica y compleja, una “formación imaginaria”, que reinterpreta los rasgos físicos (en sí tan neutrales pero marcados por un sistema social) a través de la red de relaciones en que se perciben”.
Genero identitatea eta genero
adierazpena kontzeptu berdinak dira?
Raquel
(Lucas) Plateroren hitzetan genero-adierazpena hau da: “eremu
sozial zehatz batean, genero-identitatearekiko adostasuna (edo
adostasun-eza) erakusteko modu ezberdinak”.
“mendebaldean,
sistema bitarrak mundua bi kategoriatan banatzen du: emakumeak eta
gizonak. Hala ere, pertsona batzuk ez dira hauekin identifikatzen:
gerta daiteke biekin identifikatzea edo ez bata ez bestearekin.
Haustura hauek erreakzio negatiboak eragin ditzakete, transfobia
besteak beste, erantzuteko modu honek identitatearekin baino gehiago,
genero-rolekin eta estereotipoen zorrozkeriarekin zerikusia duen
erantzuna.”
Ikasketa feministek
identitateen izaera aldakorra, anitza, ugaria, erlatiboa eta
aldiberekoa mahai gainean jarri dute. Identitatea prozesu irekia,
etengabeko eraikuntza gisa ulertzen da. Nabarmena da identitateak
anitzak direla eta horien kontzeptualizazioa anitza izan behar duela.
(zisgeneroa, zisexuala, transgenero, transexuala, trabesti,
cuirgenero, hirugarren generoa, ageneroa, intergeneroa, androginoa,
bigeneroa, genero jariakorra, poligeneroa, pangeneroa,
sasi-gizona/sai-emakume, trans*.)
Beraz,
genero-identitatea eta genero-adierazpena ez dira gauza bera.
Adibidez, zis edo trans pertsonek izan dezakete adierazpen neutroa,
maskulinoa, femeninoa edo nahasia janzkeran, jarreran... eta horrek
ez du zerikusirik izan behar bere identitatearekin. Zenbait emakume
zis maskulinoak dira, zenbait gizon zis femeninoak eta abar.
Laburbilduz,
genero-identitatearen
garapenean
faktore asko daude. Etengabeko prozesu dinamikoa eta konplexua da.
Kulturak, gizarteak eta banakako faktoreak eragileak dira, beste
batzuen artean adina, maila sozio-ekonomikoa, gizartean eta lan
munduan partaidetza, eta abar. Horien arabera genero-identitateen
aldaketa ikusiko da ere bai. (Barbera, 1991; García & Oliveira,
1994; Katz, 1986).
Sistema
heteropatriarkala iraultzeko ezinbestekoa da sexu-genero sistemaren
apurketa ematea. Zentzu horretan feminista batzuek honako ekarpenak
egin dizkigute “generoa ez da garena, egiten duguna da”, egoteko
modu bat da eta ez izateko modu bat”...
Horrekin
lotuta, Queer
teoriak ikuspuntu
aldaketa ekarri du. Dikotomietan oinarrituta dagoen sistemarekin
haustura emateko genero identitatea kolokan jartzen du.
Nire
ustez, kontuan hartu behar dugu identitatearen eraikuntzak gizartean
eragina duela. Horrela identitateen eraikuntza askea edo ahalik eta
askeena izaten lagundu beharko dugu gizarte anitza eta justua
eraikitzera bidean. Horretarako ezinbestekoa deritzot ertzetan
dauden identitateak
erdigunera
eramatea, ahalduntzea
subjektu aktibo bilakatzeko,gizartean
eragin ahal izateko,
eskuratutako botere horren bidez sistemaren eraldaldaketa posible
izan dadin.
Heziberri
2010 proiektura
jotzen badugu honakoa topa dezakegu Oinarrizko hezkuntza xedeetan:
“Hezkuntza‐xedeek
pertsona guztien hezkuntza‐prozesu osoaren norabidea erakutsi eta
zentzua
ematen diote.
b)
Pertsonaren garapen integrala, maila guztietan: garapen fisikoa,
kognitiboa, komunikatiboa,
soziala, kulturala, morala, afektiboa nahiz emozionala, estetikoa eta
espirituala.”
Esaldi
horretan jasotzen diren aspektuen garapena bermatu ahal izateko eta
beraz, ikasleek euren identitatea modu askean eraikitzen dutela
ziurtatzeko honako gakoak ezinbestekoak direla deritzot:
- Eskola espazio segurua izan behar da hezkuntza komunitate guztiarentzat
- Indarkeriaren prebentzioa: fobia guztiekin amaitu
- Sexu-genero sistematik eratorritako estereotipo guztiekin amaitzea (curriculumean zein baliabide, hizkuntza, portaera...)
- Eskolak aniztasuna bermatzen eta ikustarazten duten baliabideak eta ereduak eman beharko dizkie ikasleei
Inguru
hurbilean emandako aurrerapenei dagokionez, transexualitatearen gaia
azpimarratuko nuke. Honekin ez dut esan nahi transfobia existitzen ez
denik, izan ere, oraindik ere kolektibo honek eraso ezberdinak
pairatzen jarraitzen ditu. Baina egia da jendarteak modu teorikoan
baldin bada ere eta
oraindik ere sinesmen faltsu ugari gainditu behar badira ere,
aurrerapausuak eman dituela gai honi dagokionez eta
lehem baino onartuagoa dela kolektibo hau.
Honekin lotuta hona hemen MASKARAK dokumentala:
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina