Hezkuntza ez sexista buruz hausnartzen

Hizkuntzak ez dira sexistak; sexistak hizkuntzen erabilerak dira

https://www.youtube.com/watch?v=bZwp3jsAJB4

Hizkuntza komunikatzeko tresna nagusia da. Hizkuntzaren bitartez balioak transmititu eta errealitatea izendatzen eta interpretatzen ikasten dugu, beraz hizkuntzak identitate indibiduala nahiz kolektiboaren eraikitze prozesuan eragiten du. Hizkuntzaren bitartez ere, estereotipo sexistak erreproduzitu daitezke edo hauek gainditu, eta gure jokaera moldatu dezake.

Hitzak boterea dute, jendarte gidatuko duten balioak aukeratzeko boterea; baina, are gehiago, errealitate zehatz bat eraikitzeko boterea da. Sistema patriarkalak hizkuntza erabili du emakumeak kanpoan uzteko. Beraz, nahitaezkoa da hizkuntzari eta diskurtsoari begirada feminista bat ematea.

Zabalduen dagoen iritzien arabera hizkuntza ez da sexista, erabilera baizik. Erabilera sexista izango da genero estereotipoak eta misoginia transmititzen dituenean, hauek sexismo eta androzentrismoan dute jatorria . Kultura eta errealitatea sexista denez, hau daldatuz gero, hizkuntza-sistema ere aldatuko da ez-sexista izateko.

Euskarak genero gramatikalik ez duenez, askoren ustez ez da sexista ez hizkuntza, ezta bere erabilera ere, baina euskarak badu genero bereizketa.

Erabilera ez-sexistarako arau orokorrak hiru izan litezke:

• Genero kutsadura saihestea.
• Maskulinoa orokortzaile gisa ez erabiltzea.
• Euskarak duen araudi ez baztertzaileari jarraitzea. Honen adibideak hika tratamendua eta pluralen eraketa izan daitezke.

Androzentrismoa hizkuntzaren erabilera sexistaren manifestazio guztien kausa:

• Gizona generiko gisa agertzea
• “Giz” erroa generikoki erabiltzea
• Maskulino orokortzailea izatea
• Balio generikoa duen hitz bat gizonekin identifikatzea
• Forma berdina dituzten hitz bikoteak baina generoaren arabera esanahi ezberdina dutenak
• Parekiderik gabeko terminoak
• “Jauzi semantikoa”
• Emakumeen aipamen asimetrikoa
• Sexuen araberako ezaugarri eta balorazio ezberdinak
• Irainak
• Txisteak, umoreak, izengoitiak, bromak, piropoak
• Pertsonen izenak

Gaztelaniak sexuari loturiko genero gramatikala du, bertan maskulinoak plurala egiten du eta neutro bezala kontsideraturik dago (“genérico omnicomprensivo”-tzat hartuta). Hori dela eta gaztelaniak duen zama sexista euskararena baino askoz handiagoa da. Honela, emakumeak txikitatik ahalegin handia egitera behartuta egongo dira horrek sortzen dituen kontraesan eta txarto ulertzeak ebazteko.

Hizkuntza ikonografikoan irudiek transmititzen dizkiguten mezuetan sexismoa eta androzentrismoa erreproduzitu edo deseraiki ahal da; beraz, arretaz jardun beharko dugu materialak ekoiztu eta aukeratzerakoan. Ikerketek diote estereotipo sexistak indartzen dirrela eta gizonen nagusitasuna errepikatzen dela behin eta berriro. Egoera baztertzaileak zuzentzeko eta gainditzeko espresuki egindako ipuin sorta berriak, arlo guztietan emakumeek egindako ekarpenei buruzko liburuak, blog, webak … aukeratu behar ditugu gure eguneroko lanean.

Hizkuntza gestuala gorputz hizkuntzaren barnean dago eta ekarpena egin ahal dute sexismoa indartu edo gainditzeko

Hizkuntzaren erabileran jendarte patriarkalaren androzentrismoa islatzen da, emakumeak ikustezinak bihurtuz edo beraiei esleituriko rol estereotipatuaz soilik agertuz.

Neska eta mutilen autokontzeptu positibo bat eraikitzeko zein garrantzitsua da identifikazio ereduak izatea eta horregatik du hizkuntzak hain eragin handia, Horregatik, hezitzaileok, hitz egiteko era zehatzago erabili behar dugu errealitate osoa islatzeko.

Hizkuntzan pertsonen aniztasun osoa barne egon behar da, inor kanpoan geratu gabe (emakumeak, gizonak, trans, intersexualak, queer…). Baita, guztion historia, interes, kezkak, nahiak, jarduerak eta ekarpenak diskurtsoaren objektu bihurtu behar ditugu.

Hizkuntzari erabilera ez sexistaren alde pausuak eman dira, baina oraindik ere bide luzea geratzen zaigu. Prozesua ez da bat batekoa, gako nagusia mentalitatearen aldaketan dago. Hezkuntzan honen alde eginiko ahalegin eta aurrerapauso guztiak onuragarriak izango dira.

Bukatzeko, hizkuntza hezkidetzailea erabiliz guztion ongizatea hobetzen da, bai igorlearena eta bai jasotzailearena. Ibilbideak merezi du!

Ikastetxean/jendartean lantzeko erronkak:

• Irakasleak hizkuntza ez sexista erabiltzen trebatu
• Ikastetxean erabiltzen ditugun materialak aztertu eta sexistak direnak baztertu. Aukerarik ez dugunean, androzentrismoa eta sexismoa agerian jarri eta genero ikuspegitik eztabaidatu.
• Patriarkatuak hizkuntzari erabilera sexismoa bermatzeko erabiltzen dituen estrategiaz jabetu, androzentrismoa agerian ipiniz. Hau gelan landu
• Irudiei arreta berezia jarri, ez dezaten sexismoa eta genero estereotipoak transmititu
• Neska eta mutilekin erabiltzen dugun doinu eta gorputz-jarrerak zaindu, berdintasuna bermatuz
• Hizkuntza hezkidetzailea ikastetxeko esparru guztietan erabilera bermatu (ahozkoa, idatzitakoa eta ikonografikoa edozein euskarritan), baita kanpoko erakundeekiko harremanetan.