SEXISMOA ADIERAZPEN SINBOLIKOETAN: HITZAK, IKONOAK, GESTUAK, DOINUAK ETA ABAR

Hizkuntza da komunikatzeko dugun era eta tresna nagusia: batez ere hitzak, baina baita ere zeinuak, sinboloak, doinuak, gorputz adierazpena, gestuak eta irudiak, besteak beste. Eta hizkuntzaren bitartez sentimenduak, pentsamenduak eta ideiak transmititzeaz gain, gure inguruko kultura transmititzen dugu, eta kulturarekin batera, estereotipoak. Egoera honetan, neutroa da hizkuntza? Aseptikoa? 

"Feminismo, género y patriarcado"  artikuluan Alda Faciok dion bezala, kultura batetik bestera gorabeherak egon arren, eta munduko leku bakoitzean bere erara azaldu, kultura ezagun guztiek partekatzen dituztene zaugarrien artean patriarkatua aurkitzen dugu.

Ideologia zehatz horretan  pertsonen artean komunikatzeko sortutako sinbologia barne, modu esplizituan emakumeak eta beraiekin zerikusia duten rolak, lanak, tresnak, ingurune soziala eta abar debaluatzen dituen hizkera.

Jessica Murillok bere aldetik  El lenguaje, la gran violencia contra la mujer    dokumentuan

azaltzen du hizkuntzaren bidez ikasten ditugula balioak eta errealitatea interpretatzeko modu konkretu bat, eta hori dela, hain zuzen, gero guk transmititzen duguna gure egintza komunikatiboetan.  Dugun errealitatean androzentrismoa da barneratzen ari garena eta transmititzen duguna, gizona delarik erreferentzia bakarra, emakumea haren mendekotzat hartuz. Beraz, hizkuntza, edo hizkuntzaren erabilera, ez da “errugabea”: aukeratu egiten du zer eta nola transmititu, eta, ondorioz, bizitza nola irudikatu. Horrek esan nahi du erabiltzen dugun hizkuntza maskulinoa baldin bada, gure imaginario eta iruditeriak  ere androzentrikoak izango direla. Bortizkeria sinbolikoaz hitz egin dezakegu muga jartzen diolako irudikariari eta emakumeak isilarazten dituelako. 

Nola, orduan, ez aldarrikatu GU aipatzeko beharra? Populazioaren erdia baino gehiago gara eta hizkuntzak baditu errekurtso nahikoak eta gehiago emakumeak gizonak beste irudikatuak egotea lortzeko. Georges Steinerrek (“Después de Babel”) zion bezala “aipatzen ez dena ez dago, izendatzen ez dena ez da existitzen”. Gu hemen gaude, ez? Existitzen gara, hizkuntza eta ordena sinbolikoan ere lekua izan behar dugu. 

Ildo honetatik, interesantea dela uste dut Publikoki egiten den umorea ez da neutroa izenpean hurrengo bideoan Uxue Alberdik egiten duen hausnarketa: 

Ikasgaiko jarduerari helduz, hau da nire hausnarketa

1.- Poster bat egitera animatu naiz eta sareatu dut twitter, pinterest eta facebook-en. Hau da:

 

2.- HIZKUNTZAK EMAKUMEOI ZOR DIGUNA da iazko ikastarokideen ekarpenen artean aukeratu dudana. Osatua iruditu zait, Maisazoek idatzitakoa. Nahiz eta bideorik ez erakutsi, hausnarketa sakona egiten duela pentsatzen dut eta irudiak oso ondo hautatuak, aproposak direla.

3.- GIDA bat baino gehiago proposatzea erabaki dut, mamian denek ardatz berdinaren inguruan aritu arren, nire ustez bakoitzak bere berezitasuna gehitzen diolako gaiari, une eta egoera ezberdinetan erabiltzeko aukera anitza izan dezagun:

Euskararen erabilera ez sexista 

Hizkuntzaren erabilera ez sexistarako jarraibideak 

Guía rápida para un lenguaje no sexista 

Guía del lenguaje para el ámbito educativo 

Guías y recursos sobre usos no sexistas del lenguaje y la imagen 

Breve diccionario coeducativo 

Manual de lenguaje administrativo no sexista

.

4.- Ikastetxean edota jendartean lantzeko erronkak esaldi honen filosofia barruan sartu beharko liratekela pentsatzen dut edo, beste era batera esanda, esanahi honetatik jaio beharko liratekela: “Hizkuntza hezkidetzailea pertsona guztiak aipatzen dituen ahozko eta idatzizko hizkuntza da, talde guztiak integratzen dituena, aniztasuna aberastasun iturritzat hartuz pertsona guztiak baloratzen dituena, konparazioak eta hierarkizazioak gainditzen dituena, bizimodu ezberdinak aipatzen dituena eta berdin egiten duena ez ahozko adierazpenean: keinuekin, gorputzarekin, irudiekin eta abar.

Erronkak, hauek:

• Hitz eta kontzeptu berriak sortu eta erabili.
• Ahozko hizkeran adi egon erabilitako doinu eta gorputz jarrerari. Kontuz eremu ez formaleko espresioekin.
• Geletan eta jardueretan neska eta mutilen parte hartzea aztertu eta oreka sustatu.
• Emakumeen esperientziak eta interesak diskurtsoan eta ikasgaietan barneratu.
• Hizkuntza hezkidetzailea ikastetxeko esparru guztietan erabili.