Sexu Aniztasunaz ikasten

Sexu aniztasunaz ikasten

Zerbaiti buruz ikasi badut denbora honetan,

Generoaren lausotasun eta malgutasunaz ikasi dut.

Gizon-emakume kartzelak gugan eragiteko duen gaitasunaz,

Baina guk geuk hori bera dinamitatzeko dugun gaitasunez ere bai.

Kattalin Miner

Asko dugu , nik behintzat, sexu aniztasunari buruz ikasteko eta Kattalinen hitzak asko gustatu zaizkit. 

Lausotasun eta malgutasuna aipatzen ditu eta nik uste dut bidea markatzen duela. 

Ikasitakoa desikasi eta heteronormatibitateak inposaturiko muga zorrotzak gainditu, ikuspegia zabaldu eta aniztasun orori ateak ireki ditzagun. 

 

Pertsonak izateko, sentitzeko, agertzeko, egoteko ditugun amaigabeko konbinaketa, aukera eta prozesu horien guztien ondoriozkoa da munduan dagoen aniztasun anitza. Nahiz eta pertsona bat definitzerakoan berak zer den sentitzen duena izan baliagarriena, eta ez gainerakoek diotena, egia da aniztasun anitz hori jendarte patrarkalean ikusezin geratzen dela askotan edo agertzen bada, modu estereotipatuetan eta hierarkizatuetan egiten dela. 

Hezkuntza munduan zer? 

Hemen ere, lana ba dugu. Hezkuntza munduan, gehienetan aipatu gabe geratzen dira errealitate asko, eta ondorioz gure ikasleriaren zti bat ez da esistitzen guretzat honek dauzkan galerekin. 

LGTB taldea, lan handia egiten ari da , lesbiana, gay, trans, bisexual queer, intesexualak gehi beste
identitate eta praktikak dituzten pertsonak ezagutzera ematen. 

Informazioa ezinbestekoa da eta klaustroetan formazioa jaso behar dugu gai honen inguruan ere.
Gure ikastetxean aste honetan BERDINDDUKOAK egon dira, eta oso interesgarria izan da zer ezjakintasun eta nahasmena ditugun terminologiarekin.
Dena den, etiketak ahazten baditugu eta pertsona hitzrekin soilik geratzen bagara?  Pertsona anitzak denetan: ile kolorea, tamaina, larrua, sudurra,.. Zaletasunak, hizkuntzak, ibilerak..eta guztiak balekoak. 

IDENTITATE ETA ANIZTASUN SEXUALEI BURUZKO HAUSNARKETA

1. Laburpena eta balorazio pertsonala:

Gero eta gehiago dira bi sexuen sailkapena kolokan jartzen duten arrazoibideak. Batzuek zientzietatik (genetika, fisiologia, anatomia, medikuntza, sexologia …) sexu biologikoaren dikotomia salatuz; beste batzuek feminismotik, sexua eta generoa eraikuntza debaluatuz.

Sexu banaketa bitarrak onurak baino arazoak ekartzen ditu, batez ere, kanpoko ezaugarriengatik ezarritako sexua eta pertsonak sentitzen duena bat ez datozenean. Eta hor, zer grafikoa den Kattalin Minerren “gizon-emakume kartzela”

Pragmatismora jotzea da bidea baten batentzat: norbait zer den jakin nahi baduzu, onena berari galdetzea.

Sexu orientazioaz pertsonaren zaletasun afektibo-sexualaz ari gara. Aniztasuna era batekoa da, eta sailkapena etengabe berrizten dabil, aspaldiko homo, hetero, eta bisexual kategoriei, homomalgua, heteromalgua gehitu dira, baita trans, intersexual eta queerak ere.

Lesbianismoaren definizioan sexu identitate bat izatearekin batera, emakumea izateak erantsitako balioa ematen dio, “zapalkuntza bikoitza” agertuz, emakumea eta lesbiana izateagatiko zapalkuntza, alegia.

Identitatearen aniztasunak gorputz anitzak eskatzen ditu, baina gure gorputzarekiko ditugun aurreiritziak, kontraesanak eta inkoherentziak mahai gainean jarri behar dira, norberaren gorputza onartu ezean, berriro estereotipoetan oinarritutako sistema elikatuko genuke. June Fernandezen hitzetan “gure gorputzak deskolonizatu behar ditugu, desio eta praktika anitzak aldarrikatzeko".

Hezkuntza-hezitzaileok badugu  beste erronka bat, gure eremuan etengabe markatzen diren bi rol horien (neskak/mutilak) arteko “gune estua”, Rakel Lucas Plateroren ustez, gero eta zabalagoa bihurtzeko, bakoitza bere identitatearen espazioa topatzeko.

Umeen etxeetan, familia ereduak aldatuz joan dira, baina oraindik badira eredu heteropatriarkalean bizi direnak. Eskolak ikusarazi behar die zer aniztasun dagoen eta zer ona den askatasunez zer zaren sentitu eta aitortzea. Horretarako hezkuntza profesionalen artean adostasuna eta konpromezua behar-beharrezkoak dira.

2. Gaien inguruko ikerketa edo proposamen baten aipamena:

Ana Galarraga Aiest

Ana Galarragak Elhuyar Zientzian egindako “Bi sexuen sailkapenaz harago” erreportajean sexu banaketa bitarra kolokan jartzen du genetikoki, fisiologikoki eta anatomikoki.

Amaia Alvarez Uria

Ildo beretik, Amaia Alvarez Uriak,(Genero-ariketak, feminismoaren subjektuak, EDOL argitaletxea, 2013, 280. orrrialdean)  salatzen du dikotomia anatomikoa (arra/emea), genero dikotomia (gizon/emakumea) eta genero estereotipoak (maskulinoa/femeninoa).

Beraz, beste egitura, beste sailkapen mota bilatu behar da arazorik sortzen ez duena.

3.    Jardueraren inguruan jasotako datuak eta ondorioak.

Sexu-identitatearen gaia bada gure ikastetxean hezkidetzaren barruan agerpen gutxien duenetariko bat. Orain arte adostasun eta barnerapen handiagoaz tratatu ditugu beste batzuk (hizkuntza sexista, emakumearen errepresentazioa, indarkeria matxista, eskubideen ez-parekidetasuna, ordezkaritza politikoa, emakumeak curriculumean…).

Ikasleen artean baten batek antisorgailuei buruzko informazioa non lor dezakeen argiago izango du, sexu-orientazioaren inguruko kontsulta bat non eta nori egin diezaiokeen baino.

Hezitzaileok sexu-identitate aniztasunari arreta ipini behar diogu, ez bakarrik maiatzaren 17an, egunero konturatu gabe eredu heterosexuala “bakartzat” hartzen dugunean, edo “gehiengoarena”dela sentiarazten dugunean, “ohikoa” dela transmititzen dugunean.

4.    Hau guztia ikastetxean/jendartean lantzeko erronkak:

Horretarako gure artean, adostu behar ditugu ikasleekin erabiliko ditugun ereduak eta, aldi berean, onartuko ez ditugun bazterkeriak eta fobiak.

Modu esplizito batean ere, tutoretzan ere garapen pertsonala eta besteekiko harremanak multzoko unitateekin batera (sexu-identitatea dagoeneko tratatzen da), protagonismo handiagoa eman behar zaio identitateari eta sexu-orientazioari. Geletan sexu-aniztasuna landu eta bere identitatea edo orientazio sexualagatik ikastetxean ondo sentitzen ez denari laguntza-baliabideak eskaini behar zaizkio.

Bigarren jardueran aipatu dugun bezala, ikastetxeko identitatea azaltzen duen Hezkuntza Proiektuan bertan jasota egon beharko da sexu-identitatearekiko askatasunaren aldeko aitorpena eta horren alde bultzatuko diren ekimenak.

Irakasleentzat zein ikasleentzat lagungarriak diren bideo batzuk honako hauek izan daitezke:

• "BERDIN DU!", Jaime Otamendik gidaritzapean egindako erreportaia.

• EHUko hiru ikaslek (Maitane Bastarrica Varela, Ariane Deza Nievas eta Amets Jordan Arrieta) genero indetitatearen eta transfeminismoaren inguruan egindako lana: "Estereotipoak hausten"

IDENTITATEAK ETA ANIZTASUN SEXUALA-HAUSNARTZEN

Norberak bere identitatearen eraikuntzan heteronormetatik erroturik dituenak identifikatzea eta horiek aldatu nahi direnean, gainditzea eta arazorik gabe egitea genuke erronka. Gizarteak markatu dizkigun genero-arauak hain ditugu erroturik, horiekiko kezka agertzeak, ordurarte eraikitakoak kolokan jartzea suposa lezakeela. Eta maiz, horren beldur gara. Aldaketek ekar dezaketen desorekaren beldur. Baina jendarteak behar berriak aldarrian dituela sentitzen hasia naiz. Eskoletan haurrak baitira beraien identitatea oihukatzen dutenak. Eta beraien ozeneko sexualitateen aitortzari erantzuteko beharrak,eskolako profesionalek gai hauek guztiak  nola kudeatu ezin asmatu, formazioa  eskatzen hasiak dira/gara. Bada, beraz, datozen generazio berrien partetik aldaketa beharra; ondorioz; eskolak eta familiak erabat trinkoturiko heteroarauak hausteko jardueran dihardute. 

"Baina hau guztia aldatzea posible da, iraultza gure baitan hasten da. Egungo harreman ereduak landuz, aztertuz eta eraldatuz, benetako askapen prozesua abiatzea lortuko dugu. Heteronormen kateak hezkuntzan ere hautsi behar ditugu. Egungo sistemak hezkuntza baliatuz inposatutako generoen baitako heziketa garatzen duela jakitun, Euskal Herriak behar duen eskola eredu askatzaile eta  hezkidetzaiela eraikitzen jarraitu behar dugu. Geneoretatik at, ikaslea bera hezkuntza prozesuan protagonista izango duen eskolaren alde borrokatzen jarraituko dugu. Hezkidetza hezigunez hezigune landuz lortuko dugu hori." 

Ikoiz Arrese, Maite Kintanilla, 2012-06-26, Berria egunkarian.

 Ana Galagarragak eta Amaia Uriaren ideiak azpimarratu nahi nituzke; non sexualitatearen heztean dogma batzuen trasmisioa egin zaigulako ez dugun aintzakotzat hartzen aurreritziak eta errealitateak ez datozela bat. Gorputzak etengabeko bilakaeran daude eta aintzakotzat hartu behar ditugu indibiduo bakoitzari gorputzarekiko pertzezpio, onarpen eta sentimenetan eragiten dioten eremu psikologiko eta soziala.

Aipamen bezala gogora ekarri nahi nituzke beraien genetika eta kromosomak aztertzeko behartu zituzten emakume kirolariak. Non Y kromosomaren bat zutenak lasterketetatik erretiratu behar zirela esaten zuen legea onartu behar izan zuten. 

El Pais. 2009-08-25. Emilio de Benito, Carlos Arribas. El sexo no es sólo una Y. 

"Si han nacido y crecido como mujeres y piensan en sí mismas como mujeres, yo diría que se les debe dejar competir como mujeres."

Oraindik azalean ez dauden eremu ugari ukitzen dituen gaia dugu, identitate aniztasuna eta aniztasun sexuala. Jakin badagiku, ostera, gizarteak eta hainbat legeen onarpenean, homosexualitatea aitortua eta gizartean lekua hartzen joan badoala. Zoritxarrez irudi kolektiboak beste behin estereotipo batzuk eraiki ditu taldekatu eta sailkapenerako premiak bultzaturik; homosexualak irudikatzen direnean, lesbianismoa ezkutuan dagoela ulertzen da; medioek ikusgarritasuna gizon homosexualei (estereotipo konkretu bati)  ematen baitiote; horrek batzuetan laguntza baino traba suposatzen duena; estereotipo horiekin identifikatzen eta parekatzen ditugun gizonezko guztiak zaku horretan sartzearen inretziak sortuz, estereotipo horiekin identifikatzen ez diren gay-ei suerta dakiekin gatazka pertsonala, maskulinitate desberdinen ez aitortzea (orientazio sexuala salbu), bestelakoa ikustezinak bihurtzea. 

Beste behin gizarteak sortu dituen tresnak desegokiak, itxiak, mugaz josiak, ditugu.

PROPOSAMENA, DATUAK ETA ONDORIOAK

Rainbow proiektuak aurkezten duen proposamena luzatzen dut;

Haur Hezkuntzarako baliabideak eskasak dira, baina Rainbowek Papa,s boy film laburra aitzaki gaia ikasgelan lantzeko oso egokia da;

Filmarekin hainbat eremu lantzen dira:

• Estereotipoak
• Genero-itxarobideak
• zoriontasun pertsonala
• Gogoko direnekiko trebatze-lana-denbora-kostantzia jarrera
• Norberaren eskubideak errespetatzeko borroka jarrera
• Zailtasunei aurre egiteko jarrera
• Gatazkei aurre egitea
• Familia

Jarduera proposamenak:

• Elkarrizketa: mutil eta neskentzat diren gauzak zerrendatu...
• Filma ikusi
• Elkarrizketa-debatea: zer gertatu den aztertu.
• Haur bakoitzak gustuko dituenak aipatu eta zerrenda bat egin.
• Haur bakoitzak "Tramatropo" bat egin, etxera eraman
• Ikasgelara ez-estereotipatua den lanbidea duen senide bat gonbidatu

Proposamen zehaztua hemen

Ikasgelan horrelakok gaiak plazaratzea ezinbesteko jarduerak direla ulertu behar dugu; ikasleok genero-sistema eraikirik dutelako jada, haurtzarotik. Mediatikoki eta gizarteak eskaintzen dituen heteroarauak hausteko etengabeko lanketa kritikoa garatu behar da. Ondorioak apurka eta poliki lortuko baitira. 

ESKOLAREN ERRONKAK

• Genero-sistemara errotzen gaituzten ereduak desegin eta berriengatik ordezkatu
• Heteronormak ulertu, horietatik ditugunak aztertu eta desegiten trebatzea.
• Aniztasunaren jabe izatea; maskulinitate desberdinak, gorputz anitzak, orientazio anitzak,...
• Ikasle bakoitzaren ezaugarri eta berezitasunak bereak propioak direla aitortzea, eta askatasunean hezteko bideak eskaintzea
• Aniztasunak eta desberdina izateak sortu ohi dituen bortizkeri egoerak identifikatu, eta horietan esku hartzea
• Elkarbizitzan trebatzea eskola ororen helburu nagusia izatea
• Sexualitatean heztea; aniztasuna aintzakotzat harturik.

Aberastasun sexuala hezkuntzan

“La cultura occidental está profundamente comprometida con la idea de que hay solamente dos sexos. Incluso el lenguaje se rehúsa a otras posibilidades...

Pero si el estado y los sistemas legales tienen interés en mantener un sistema bipartidista sexual, lo hacen en desafío a la naturaleza. Porque, hablando biológicamente, hay muchas gradaciones en lo que va de hembra a macho; y dependiendo de cómo se establezcan las reglas, se puede argüir que a lo largo de esa gama hay por lo menos cinco sexos… y quizás más”. Anne Fausto Sterling

Teoria feministen arabera bai generoa baita sexua ere eraikuntza soziokulturala dira. Eta eredu hori eraikitzen laguntzeko  komunikabideak, zientzia eta hezkuntza  parte hartu dute.  Orain eraiki  dena deseraikitzeko  eta heteronormatibitatearen muga estuak  zabaltzeko instituzio bakoitzak bere partea egin beharko du. Gu hezkuntzaren parte izanik, guri dagokigu ikasitakoa zalantzan jartzea edo desikaste prozesua aurrera eramatea. Nondik hasi?Nora jo? Zein baliabide erabili?

Lanean hasteko badugu hezkidetza gida planean gai honi loturiko erronka:

D)Harreman afektibo-sexualak izateko eta elkarrekin bizitzeko

heztea, aniztasun sexualean eta emakumezkoen eta

gizonezkoen berdintasunean oinarrituta.

Erronka honek, gaiari heldu nahi dion irakaslearen lanari legitimitatea ematen dio. Ez da bere “borroka pertsonala” izango ( sarri hezkidetza gaiarekin gertatu den bezala), baizik eta komunitate osoarena.

Hartara jarrita,   eta erronka bere osatasunean landu nahi badugu ikastetxeko talde bakoitzari zeregin  bat dagokio:

• Momentuz ikastetxeetako zuzendaritza taldeak  zabalik duen hezkuntza proiektua eraberritzeko edo martxan jartzeko  betekizuna du.Hortaz,  unea da aniztasunaren ikuspegia   dokumentu horretan txertatzeko.
• Orientazio taldeak tutoretza plana tresna hezkidetzaile bihurtzeko aukera du.Aniztasun sexualaren inguruan dauden baliabide anitzak aukeratu, sailkatu eta erabiltzeko.

• Irakasle taldeari dagokio ikastetxean harreman afektibo sexualen lanketa bermatzea, eta kanpo eragileen lana ikastetxera ekarri ezkero ( adibidez Gehitu, Berdindu...) egindakoaren informazioa eta formazioa jasotzea.Horretaz gain, Irakasle taldeari dagokio  euren eguneroko lanean aniztasuna ikustaraztea

• Ikastetxeko behatokiari eta aurrez aipaturiko gaiari loturik lan hau dagokio: homofobia, transfobia kasuak gerta ez daitezen prebentzio lana abian jarri."Harreman positiboak eta elkarbizitza osasungarria eraikitzen laguntzea delako bere xedea"

Harreman afektibo-sexualen erronka , sarri, gai deserosoa  bihurtu da ikastetxeentzat. Egia da, bigarren hezkuntzan irakasleak lasaiago mugitu izan garela gure arloaren inguruan ( matematika, gizarte ... ) pertsonaren identitate, emozio edo sinesmenen inguruan baino. Askotan ahaztu egin dugu” isiltasunak” ere  hezi egiten duela eta ez era egokian (Carlos de la Cruz)

Aniztasun sexualei buruz hausnartzen

Pentsamolde patriarkala kategoria dikotomikoetan oinarritzen da errealitatea aztertzeko. Pertsonen sexua (sexu biologikoa) sailkatzeko orduan ere, jaioberritan, kanpo genitalak zein diren kontutan hartzen da, eta haurra mutil edo neska izango da, baina sexu-banaketa bitarrak honek ez du islatzen genetikoki, fisiologikoki eta anatomikoki dagoen aniztasuna.

Sexu-orientazioak edo desirarenak pertsonaren zaletasun afektibo-sexualei buruz hitz egiten digu. Sistema patriarkalak aurresuposatzen du guztion heterosexualitatea. Eta heterosexualitatea da patriarkatua irauteko tresnarik garrantzitsuena. Sailkapen honek ere iskutatzen du benetako errealitate anitza.

Sexu orientazioa haurtzaroan hasten da eta eraikitze prozesu bat da. Baina oraindik gure gizartean zenbait joerak ez dute onarpen bera. Adibidez, pertsona bat erakarpen homosexuala sumatzen hasten denean, hori ezkutatzeko joera izango du nagusiki, mespretxatu eta baztertuko duten beldurrez. Beraz, indarrean dagoen patriarkatu sistema gainditu beharrean gaude gure gazteen sexualitatea eraikitzeko prozesua librea izan dadin.

Pertsonen desirak agerian jartzen dituzte errealitate anitzak eta konplexuak. Eta desirak kategorietan sailkatzen aurrera joan ahala, kategori berrien presentzia eskatzen du:

Homosexuala – Heterosexuala - Bisexuala - Asexuala – Alosexuala – Heteromalgua – Homomalgua – Pansexuala/Omnisexuala – Demisexuala..... Agian pertsona bakoitzarentzat bat?

Identitatea definitzerakoan sentitzen duena da garrantzitsuena, identitate hau jendarte patriarkalean ikusezin geratzen da askotan edo agertzen bada, modu estereotipatuetan eta hierarkizatuetan egiten da.

“Gizaki sexudunak garela ez dago zalantarik baina norberak bere sexua izateko eta sentitzeko modu bakarra du”: GORPUTZ ANITZAK

Gai honen inguruan “Berdindu eskola” taldeak eskoletan egiten ari diren lana primerakoa izaten ari dela ikusten dut. Bereziki ikasleekin geletan aritzeak azpimarratzeakoa da. Ikastalde bakoitzean bi saio gauzatzen dituzte eta hauengandik jasotzen duten balorazioa oso ona izaten ari da. Ea ba programa honekin aurrera egiten den! Gazteek merezi dute!

Saioak gauzatzerakoan egin dituzten ikerken ondorioz, datu esanguratsu hauek jaso dituzte:

Gazteen % 62k ekintza homofoboak ikusi ditu eskolan eta eskola inguruan, eta % 45ek eskola lagunak LGTB jarrerak izateagatik baztertuak izan direla uste du.

Nesken % 45ak onartzen du euren gelako lagunek horrelako jarrerak dituzten pertsonak baztertuko lituzketela. Mutilen artean, berriz, % 36,6ak du iritzi hori.

http://www.gizartelan.ejgv.euskadi.eus/informazioa/berdindu-eskolak/r45-berdgtra/eu/

Eskolan erronkak:

http://www.berria.eus/paperekoa/1968/004/001/2015-06-28/aniztasunean_hezteko_erronka.htm

Aniztasun afektibo-sexualarekin lotutako edukiak curriculumean eta material didaktikoetan zeharka txertatzea

Irakasleei eta gurasoei homofobia identifikatzeko eta hari aurre egiteko formakuntza ematea

LGTB elkarteekin elkarlanean aritzea

Errespetuzko jarrerak lantzea eta aniztasunak aberastu egiten gaituela ikuseraztea.

“Pentsamolde patriarkala kategoria dikotomikoetan oinarritzen dela” errealitatea aztertzea