Egia esan ez da izan lehenengo aldia espazioaz pentsatu dudana. Izan ere, ikastetxeen espazioaren inguruan hasunartzeko aukera izan dut behin baino gehiagotan, hura oso adierazgarria baita
Egia da baina hiriaren antolaketaren inguruan gutxiago pentsatu dudala genero-ikuspegiaren arabera. 2020ko Getxophotoko jaialdian Randa Maroufik egindako lana ikusi nuen, eta horretarako aukera izan nuen. Zalantzarik gabe, hirigintza feminista "puntu beltzekin" pentsatzea da, baina horrekin baino gehiagorekin pentsatzea ere bai. Hiriaren espazioaren antolaketak erabakitzen du hiritarrek zer-nolako harremanak eraikiko dituzten edota zer jarduera sozial-ekonomikoa izango den nagusi. Bada, hori guztia ez bada genero ikuspegitik planifikatzen, desberdintasuna iraunaraziko dugu.
Ildo honi jarraiki, hauxe da aurreko ediziotik aukeratu dudan artikulua.
Gainera, ondorioztatzen dudana zera da; logika bat gailendu da mendeetan, logika horretan oinarrituta eraiki dira gizarteak, estatuak, lurraldeak eta hiriak. Dena eraikia izan da, logika patriarkalen begiradatik, gizarte ezberdinasunak iraunarazteko.
Hortaz, ezinbestekoa da etengabeko deseraikitze eta eraikitze prozesuan aritzea. Bide horretan, interesgarria egin zait hirigintzan adituak diren emakumeen honako konferentzia:
Uste dut begirada oso interesgarriak partekatzen dituztela, ezinbestekoak direnak deseraikitzea gertatu eta eraikitze berri baterako.
Hala, bertan azaltzen diren gakoak gure ikastetxeetara eraman behar ditugu, gure ikastetxeetako espazioa begirada feminista, parekide eta inklusibotik eraikitzeko. Hori da egun dugun erronka nagusiena. Ez da samurra, baina bestelako jokabide, pentsamendu eta inertziak bezala, espazioaz ere jabetu beharra daukagu hura eraldatu ahal izateko. Denontzako hiri bizigarriak sortzeko.
Aste honetan errepresentazioa eta denboraren erabilera ditugu hizpide. Konturatu naiz, datuak aztertzen, emakumeek errepresentazio txikia dugula bizitza publikoan, kulturan, kaleetan... Arkitekturak ere bizkarra ematen digu hiri sexistak sortuz... eta nire buruari galdetzen diot, noiz arte?. Benetan jabetzen al gara arazoaz?. Erronka handia dugu aurrean.
Aurreko edizioetako ikastarokideek egindako posten artean Ainhoak egindakoa aukeratu dut: Non dago beste erdia?. Oso interesgarria iruditu zait Ainhoak Bilboko kaleen izenean emakumeek duten presentziari buruz egiten duen analisia. Eta benetan tristea da bizi naizen hirian dagoen parekotasun eskasaz jabetzea, soilik % 3k du emakume izena. Bestalde, albiste on gisa, Bilboko Udalak neurriak hartu ditu desberdintasun hori konpontzeko.
Ikastetxeetako espazioen antolaketa hezkidetzaren ikuspegitik sentsibilizatzeko adibide gisa bi arkitektok, Amaia Albenizek eta Zuriñe Burgoak, egindako lana aukeratu dut. Bideoaren lehen zatian, arkitekturak gure bizitza publikoa nola modulatzen duen hausnartzen dute, eta bigarren zatian, ikastetxe batean jolastokian espazioa erabiltzeari buruz egindako diagnostikoan zentratzen dira. Benetan interesgarria.
Hausnarketa hori hezkuntza-komunitate osoarekin egitea ikasle guztiek espazio komunez berdintasunez gozatzeko behar bat dela uste dut.
Hau guztia eremu hezitzaileetan/jendartean lantzeko erronkak? Hona hemen ideia batzuk.
Arkitektura sexistaz jabetzea eta aldatzeko neurriak aldarrikatzea.
Kaleak emakumeen izenekin berrizendatzea eta kale horiek hirietako espazio garrantzitsuak hartzea.
Ikastetxeko espazioen erabilera hezkidetzaren ikuspegitik aztertzea eta hobekuntzarako erabakiak hartzea
Ikasgeletan egiten dugun denboraren erabilera kontuan hartzea, desberdintasun-alderdi bat gehiago ez izateko.
Errepresentazioa eta denboraren
erabileraren inguruan ikusitakoari buruzko Husnarketa egin ondoren konturatu
naiz gauza batzutaz. Adibidez, eta errepresentazioari dagokionez, ez dela
batere erraza aurreko ariketan eskatu diguten figura ez estereotipatuak
bilatzea filma edota eleberritan. Aurkitu ahal dira, baina benetan egin behar
dela arakatze bilaketa bat. Bestalde, eta seguruenetik atal larriena ez bada
ere, oso nabarmena da mutikoek orokorrean pasatzen duten denbora guztia bideojokuetan.
Esan beharrik ez dago bideojoku horietan indarkeria nagusi izaten dala.
Aukeraketaren zergatiak hurrengokoak
dira: lehen atala, pixaren gaia, kuriosoa egiten zait baina ez dut ulertzen non
dagoen arazoa. Arrazoiak praktikoak dira, besterik ez. Xehetasun gehiegi eman
gabe ere begi bistan dago sexu bien postura desberdinek bideratzen dutela modu
errazago batetan operazio fisiologiko hau. Dena dela, kontrako posturak
frogatzea zabalik dago.Horrela
erakusten diegula guk gure seme alabei? Niri horrelakorik egitea ez zait inoiz
okurritu ere ez. Edozein kasutan, gai honetan ere azkenean denok buzti beharko
gara…
Bigarren arrazoia post hau aukeratzeko
Ruandako emakume danbor joleen aurkezpena izan da. Bideoa bera zoragarria da,
espektakulu hutsa da afrikar emakume hauek ikusi eta entzutea danbor izugarri
horiek kolpatzen. Dena dala, eta sakonago aztertzen badogu gaia, ulertzekoa da
guztiz nola bukatu duten emakume hauek herrialde honetan egondako genozidioaren
ondoren, gizonek betetzen zuten rola egiten. Ruandaren gizarteak jasan zuen
sarraskia 90eko hamarkadan eta ondorengo gizarte suntsiketa ikaragarria izan
zen, eta hala eta guztiz, horrelako proiektu bat azaleratzea benetan
hunkigarria da. Esan beharra dago ere, musika tresna joleen banaketa generoaren
arabera fenomeno unibertsala dela. Horrek ez du esan nahi zilegizkoa denik.
Bakarrik azaltzen ari naiz kultura pauta bat oso ohikoa dena kultura guztietan zehar,
ez berau justifikatzen. Baina kontuz, begiratu deigun gure gizartea bera:
zenbat mutilek aukeratzen dute arpa, pianoa, edo zeharkako flauta? Eta zenbat
neskek aukeratzen dute gitarra elektrikoa, bateria eta tronboia? Eta gure
arbasoen garaietara bagoaz, zenbat albokalari emakume zeuden eta zenbat pandero-jole/abeslari
gizonezko zeuden? Hortaz, beste kulturak zorrotzegi kritikatu baino lehen
arakatu dezagun gurea.
Gai erakargarri honen ildoan, UNESCO-ren
bideo hau esegitzen dot, bertan Aka pigmeoen kantu polifonikoa, kultura pautak, eta kantu-dantzetan dituzten
musika rol desberdinak generoaren arabera azaltzen dira:
Sentsibilizaziorako interesgarria izan
daitekeen datu/ikerketa bat____________________
2011-12ko ikasturtean Associació Valenciana de
Musicologia-k egindako ikerketa
bat nator hemen plazaratzea. Gorago komentatutako gaiaren inguruan hain zuzen
ere, musika tresna eta espezialitateen banaketa generoaren arabera alegia.
Ikerketaren izenburua hau da: ”Ba al dago gizonezkoen eta emakumezkoen
musika-espezialitaterik?”
Hona hemen aurkezten duten grafikoa datu kuantitatiboekin:
Hurrengo urratsa espezialitateen araberako azterketa izan da, gizonezkoen
espezialitaterik eta emakumezkoen espezialitaterik ba ote dagoen jakiteko.
Datuek erakusten dutenez, 27 espezialitateetatik 8tan emakumeak dira nagusi,
eta gainerako 19etan gizonak.
Espezialitate gehienetan gizonezkoen presentzia da nagusi, nahiz eta 27
espezialitateetatik 16tan nabarmentzen den: klarinetea, klabea, konposizioa,
kontrabaxua, koruen zuzendaritza, orkestra-zuzendaritza, fagota, gitarra,
jazza, organoa, perkusioa, pianoa, saxofoia, tronpa, tronpeta eta tuba;
proportzioa % 53 eta % 98 artekoa da, eta horrek erakusten digu espezialitate
batzuetan ia parekoak direla gizonezkoak.
Ikasleen % 90 baino gehiago gizonezkoak dira; besteak beste, tronboia,
tronpeta, tuba eta jazza.
Musikologia espezialitateko ikasle gehienak emakumeak dira, baita harpa,
kantua, zeharkako txirula, oboea, biola, biolina eta biolontxeloa ere.
Nagusitasuna % 52tik % 68ra bitartekoa da.
Emakumeen presentzia orokorraren ehuneko handiena duen espezialitatea zeharkako
txirula da, emakumeen % 67.87 batez beste. Emakumeen gehiengo hori etengabea da
ikasturte guztietan, 2002/03 ikasturtean izan ezik. Ikasturte horretan izan
ezik, txirula eskoletan emakumeen presentzia % 60 eta % 80 artekoa da, eta hori
ehuneko handia da. Aldea handitzeko joera dago, espezialitatean emakumeen
presentziaren proportzioa handituz.
Kantua espezialitateak emakume gehiago ditu beti maila guztietan, % 52 eta % 75
arteko ehunekoetan, % 67.37 batez beste. Emakumeen gehiengo horrek ez du
aldatzeko joerarik.
Espezialitate batzuetan ere oreka dago gizonen eta emakumeen proportzioan. Hori
da Pedagogia espezialitatearen kasua bi aukeretan.
Aztertutako datuak ikusita, ondorio orokor gisa honako hauek ezar daitezke:
· Valentziako Goi Mailako Musika Kontserbatorioan gizonezko ikasleak gehiago
dira emakumezkoen gainetik. · Zentro honetan, argi eta garbi, gizonezkoen
espezialitateak eta emakumezkoen espezialitateak daude. · Espezialitate
batzuetan estereotipo horiek aldatu egiten dira urteekin, eta beste batzuetan
ez da aldaketarik izaten. · Genero-estereotipo horien arrazoia,
musika-espezialitate profesionala aukeratzerakoan, Goi Mailako Kontserbatoriora
iritsi aurreko estadioetan bilatu behar da. · Goi Mailako Kontserbatorioko
irakasleek gutxieneko eragina dute genero-elkarte horiek sortzerakoan musika-espezialitate
desberdinekin.
Nire iruzkina ikerketa honi buruz:
Hemen daude datuak eta ondorioak
Valentziako Goi Mailako kontserbatorioan egindako azterketaren ondorioz. Noski,
ikerketa honi falta zaiona zera da: egoera hau irauli egiteko plangintza bat. Agian
hori da beraiek proposatu zutena hurrengoko ikasturteetarako. Edozein kasutan,
horrelako ikerketa baten beharra ikusi izan bazuten arrazoiren bat egongo zen.
Eta ikerketa bera egitea lehen pausua da dudarik gabe.
Zein dira hau
guztia eremu hezitzaileetan / jendartean lantzeko erronkak?_________________
Eremu
hezitzaileari dagokionez nire ustez bagoaz pausuak ematen, apurka bada ere. 2014.
urtean Hezkuntza sailak patioak berrantolatzea proposatu zuen, Hezkidetza
planaren barneko ekimenen artean. Hori zenbateraino lortu izan den ikastetxe
guztietan ez dakigu baina aitortu behar da pausuak hor daudela: arazoaren
kontzientzia, plangintza bat plazaratzea, egitasmoak idatzita izatea,… Erronka,
hortaz, gauzak zenbateraino aldatu diren egiaztatzea izango litzateke momentu
honetan nire ustez.
Aldiz, zailago ikusten dot jendartean guzti hau plazaratzea,
egoerak iraultzea, egitasmoak finkatzea idatziz,… Adibidez, orain dela gutxi
arte, oso ohikoa zen gure gizartean hain baloratuak diren txokoetan emakumeen
presentzia ez onartzea. Emakume batek komentatzen zidan behin, bere aita
bazkide zela txoko batetan baina bazkidetasun hori ezin ziola berari pasatu
juxtu arrazoi horregatik (“oinordetza patrilineala”). Egoera hauek aldatu dira
dagoeneko? Nik ez dakit hori horrela denik.
Hizkuntzaren erabilera ez
sexista da, berdintasuna lortzeko geratzen zaigun beste erronka bat. Besteak
bezain inportantea eta besteak bezain premiazkoa. Baina, agian, kasu honetan
enblematikoagoa dela esan genezake, berdintasun-borroka horren mehatxupean
sentitzen diren gizon gehienek erabiltzen dutelako gai hau modu desitxuratu
batean, barregarri uzteko eta zentzu guztia kentzeko.
Batzuetan, errealitate
nabarienak dira, kasu honetan gertatzen den bezala, gizarte batean martxan
jartzea gehien kostatzen direnak. Horrexegatik, klixe horiek, estereotipo
horiek aldatzen hasi behar dugu eskolatik, pentsamolde kritikoagoa, irekiagoa
eta berdintasunezkoagoa duten pertsonak sortuz.
Jarraituko dugu letra sopa batekin lagunduko diguna kontzeptu batzuk gogoratzen:
