IZENA DUENAK IZANA DU

"Hizkuntzak 
errealitatea interpretatu eta
sinbolikoki sortu egiten du 
(izena duenak izana du)."

Amaia Alvarez Uria
erabili.eus elkarrizketatik

"Hizkuntza, komunikatzeko eta harremanak izateko funtsezko bitartekoa izateaz gain, bizi gaituen eta bizi dugun errealitatea partekatzeko bidea da." Erabilera ez-sexistarako gida.

        Hizkuntza giza garapenerako funtsezko osagaia da bere bi alderdietan, indibiduala eta soziala. Indibiduala, gizabanako bakoitzari pentsatzea, bere ezagutza eraldatzea, bere jarduera antolatzea eta gauzak adieraztea ahalbidetzen diolako. Soziala, sozialki helarazi eta mantentzeaz gain, gizataldeak hizkuntza ardatz eta euskarri duen jarduera baten baitan eratzen eta garatzen direlako. Kultura sortzeko, sendotzeko eta helarazteko tresna da. Pertsonen bizitza afektibo eta kognitiboari estuki lotua, hizkuntza sentimenduen erregulatzailea eta ikaskuntza ororen bitartekorik behinena da, bai bizitzan bai mundu akademikoan. Hizkuntza menderatzea norberaren baitara hobeto hurbiltzeko, modu autonomoan ikasteko, besteen aurrean norberaren burua kokatzeko, bizikidetza arautzeko eta besteekin elkarlanean aritzeko tresna egokiak edukitzea da. Hizkuntzak, finean, norberaren irudia sortzen laguntzen du eta besteekiko nahiz ingurunearekiko harreman konstruktiboak faboratzen ditu. Komunikatzen ikastea beste pertsonekin harremanak ezartzea da, ezagutzen diren heinean aintzat hartuak diren kultura, errealitate eta mundu berrietara gerturatzea. 

Hizkuntzaren eraikuntzan ahozkoak, jarrerazkoak eta irudizkoak diren mezuek errealitate distortsionatuaren trasmisioa indartzen dute. Jendarte patriarkal eta andozentristak kutsaturik, zaila suertatzen zaigu sexistak diren sinbologiak bereiztea. Batzuk eraldatzeko gai garela erakusten dugunean, besteren batean zirrikituak topatzen ditugu.

Ezinbestekoa da hizkuntza erabilera-egoeratan behatu eta aztertzea tresna hori hobeto menderatu ahal izateko, eta hizkuntza ez-sexistaren erabileran esku hartzen duten osagai guztiei buruz gogoeta egitera garamatza.

Proposamenak, haur hezkuntzan                       

DESEGOKIAK. Badira merkatuan mezutik  irudietaraino sexistak diren eskaintzak. Horiekin maiz, haurrak estetika eta kalitatearengatik erakarriak sentitu ohi dira. Disneyren marka dugu adibide argietako bat. Film horiek ekiditea zaila dugun arren, eskolak horiek ez eskaintzea izango luke helburu.

SEXISTAK IZAN ARREN KRITIKOTASUNERAKO ERAIKITZAILEAK. 2-6 urteko haurren identitatearen eta komunikazio gaitasunaren garapenean, ikus-entzunezko baliabideek eragin handia dute egun. Hizkuntzarik gabeko irudien mezuetan jarri behar dugu indarra. Badira, hitzik gabeko bideo ugari. Haurrekin hizkuntza lantzeko baliabide oso aberatsak direnak. Irudien bidezko mezua hizkuntzaz eraikitzeko trebezia garatu beharko du haur bakoitzak bereak diren konpetentzietatik abiatuz. hona hemen bideo batzuk;

PINGU: Hizkuntza, pentsamendu kritikoa, komunikazioa eta egoera ezberdinak interpretatzen trebatzeko oso telesail egokia da. Laburra: haurrek garai honetan duten arreta gaitasunei erantzuten duena. Egokia, hizkuntza gabea emozioak gailentzen direlako. Baina irudi sexistak aurkezten dizkigu etengabean, ezkutuan. Ama pinguinoak betile markaz bereiztua, zaintza eta sukalde lanak egiten etxean, aita lanetik etxeratzen, autoa gidatzen,... 

Zaila zaigu horrelako eskaintzetan sexismorik ez topatzea. Ikusentzunezko merkatuak aurkezten dizkigun eskaintzei ezin uko egin. Horiekin kritikoak izateko jarrera piztea gure lana, ardura.

Gauza bera gertatzen zaigu telebistako beste hainbat telesailekin; Hartz txiki, Doraemon, Pipigaltzaluze,...

OSO ABERATSAK. Zaila suertatzen zaigu material egokia topatzea. Hemen Haur Hezkuntzarako hizkuntza gabeko istorio egoki batzuk. 

Datuak eta ondorioak:                                          

Hizkuntza ez-sexistaren gidari begiratu bat                                           

HIZKUNTZA ETA IRUDIAK ERA EZ-SEXISTA ERABILTZEKO KONTZEPTU-PREMISAK

• 1. premisa: Hizkuntza pertsonek errealitateari buruz duten pertzepzioaren isla da 

• 2. premisa: Sexismoa hizkuntzan androzentrikoa da, baztertzailea eta gainera egoera edo izen neutroei sexu biologikoa eransten die

• 3. premisa: genero gramatikala eta generoa kategoria analtiko bezala ez da gauza bera 

• 4. premisa: Irudiak era ez-sexistan erabil daitezke. 

EUSKARAREN ETA IRUDIEN ERABILERA SEXISTAREN ELEMENTUAK, ARAZOAK ETA IRTENBIDEAK 
Hizkuntzaren egitura-elementuak

• Bikote-izenak (“dvandvak”)

• Hitanoaren erabilera desegokia 

• Orokortzaileak diren hitzak maskulinotzat hartzea 

• Generoa adjektiboetan eta izenetan markatzea 

• Genero-kutsadura

• Maskulino orokortzaile faltsua 

• Itzulpenak 

Lexikoaren elementuak

• “Gizon”/”gizaki”/”giza” izenen erabilera 

• Izena+gizon hitz elkartuetan 

• -sa atzizkiaren erabilera 

• Gizonezkoak ekintzaren ardatz eta erreferentziatzat hartzea

• Itxurazko bikoteak 

• Hutsune lexikoak

• Tratamendu desberdina izen-abizenak jartzeko 

• Sexuaren araberako trataera desberdina 

• Jauzi semantikoa

• Iraingarri gerta daitezkeen berbak 

• Simetriarik eza izendapen eta aposizioetan 

Irudien elementuak   

• Genero-balioak, -rolak eta – estereotipoak egoztea.

• Genero-estereotipoa erabiltzea

• Emakumeen gorputza erabiltzea.

• Emakumeak iraintzea. 

• Emakumeka azpiratzea.

Eskolaren erronkak                                            

• Eskola komunitate osoaren inplikazioa eta sentsibilizazioa, hizkuntza sexistaren kutsaduraz eta bere ondorioez. Formazioa eta Hizkuntzaren erabilera ez-sexitarako gida laguntza tresna izatea.
• Aho hizkuntza eta diskurtso ez-sexistak; Eskola espazioetan ikasleekin hartu-emanetan dauden orok erabilitako hizkuntza aztertzea eta aldatzea, sexista ez dadin izan. 
• Gorputz hizkuntza: gure diskurtsuak azpimarratzeko erabiltzen diren gorputz adierazpen eta keinuez genero bereizketak egiten ez ditugula bermatzea.
• Materiala: materialaren azterketa eta hizkuntza-sexista dutenen aldatzea.
• Ipuinak: ipuinen begirada hezkidetzailea: hizkuntza-sexista eta irudi sexisten identifikatzea eta horiekiko kritikotasunez jokatzen erakusteko baliabideak diseinatzea. 
• Irudiak: ezkutuko mezua duten irudien azterketa. Ikastolako paretetan dauden poster, hormairudi, irudiak aztertu eta sexistak direnak kendu, neutroak edota parekideak direnak jarriz.
• Eremu ez formalen eskaintzekiko kritikoak izateko konpetentziak integratzea curriculumean.

"Kultura sexistatik mintzaira sexista dator 

eta mintzaira sexistak kulturaren sexismoa 

iraunarazten du. (Agurtzane Juanena)"

HIZKUNTZA HITZAK BAINO GEHIAGO

Hitz egiteko dugun erak mundua konfiguratzen du eta nolakoa munduaren kontzepzioa, halakoa gure hizkuntza; biek elkar eragiten dute, batak bestea islatzeaz gain batak bestea aldatzen laguntzen du ere bai. 

Hizkuntzaren bitartez (bere adierazpen guztiak kontuan hartuz: ahozkoa -doinua barne-, keinuz eta posturazkoa, idatzizkoa eta ikonografikoa) emakume edo gizon izanda zer den zilegi eta zer ez, zein esparrutan, zein baldintzetan … transmititzen dugu, estereotipo sexistak erreproduzituz edo gaindituz.

Jendarte patriarkalaren androzentrismoa hizkuntzaren erabileran islatzen da, berdin genero gramatikala duen edo ez duen, emakumeak diskurtsoan eta sinbolikoan ikusezinak bihurtzen dira, beren historia, esperientzia eta ekarpenak isilaraziz. 

Testu bat irakurtzean edo ahozko mezu bat jasotzean, maskulino hegemonikoa agertzen da eta errealitateari buruz egiten dugun irudia gizonena izaten da. Emakumeak beraiei esleituriko rol estereotipatuaz aipatzean agertzen dira soilik. Zer esanik ez gorputz-hizkuntzak zein gestualak eta hitz egiteko doinuak ekarpena egin ahal dutela sexismoa indartu edo gainditzeko.




Hizkuntza hezkidetzailea (ez sexista eta inklusiboa) pertsona guztiak (emakume zein gizon) aipatzen dituen ahozko eta idatzizko hizkuntza da, talde guztiak integratzen dituena (etnia, kultura, sinesmenak, orientazio sexuala, ezaugarri fisiko edo psikikoak...) aniztasuna aberastasun-iturritzat hartuz, pertsona guztiak baloratzen dituena, konparazioak eta hierarkizazioak gainditzen dituena (pertsona bakoitza bakarra eta errepikaezina da), bizimodu ezberdinak aipatzen dituena, esaldiak positiboz adierazten dituena (desiratzen dena esaten du, ez desiratzen ez duena), era baketsua erabiltzen duena (enpatia bilatzen du indarkeriazko espresiorik gabe) eta, gainera, berdin egiten duena ez ahozko adierazpenean: keinuekin, gorputzarekin, irukiekin eta abar.

Hizkuntza hezkidetzailea hizkuntza justuagoa da, pertsona guztiak errepresentaturik daudelako, barneratuak, berdin kontsideratuak, baloratuak eta hitza dutelako. Hori dela eta, hizkuntza hezkidetzailea erabiliz bai igorlearen, bai jasotzailearen ongizatea hobetzen da.

Adibidez:

“Según las noticias, los heridos del accidente fueron evacuados en helicóptero” -esan beharrean

Ez al da justuagoa “Según las noticias, las víctimas del accidente fueron evacuadas en helicóptero” esatea?

Gomendio gutxi batzuk hizkuntza ez sexista erabiltzeko:

- INBERTSIOAREN ARAUA: enuntziatu sexistak antzemateko baliogarria. Egoera aldatzean datza, emakumeak gizonen egoeran jarriz eta alderantziz.

- GENERO KUTSADURA SAIHESTU: ez dira izen neutroak (lanbideak esaterako) sexu bakar batekin identifikatu behar.

- MASKULINO OROKORTZAILEA SAIHESTU: askotan emakumeentzat baztertzaile eta diskriminatzailea da, eta saihestu egin behar da.

Hizkuntza ez sexistari buruzko hausnarketa

Hizkuntza bat ere ez da berez sexista, baina izan, bai, sexista izan daiteke pertsonek emandako erabilera. Finean, hizkuntza da pentsamoldearen adierazpidea, hala nola, balioena, sinesmenena eta gizartearen aurreiritziena, bai sexuari dagokionez, bai arrazari, erlijioari, gaitasunari eta abarrei dagokienez.

Hizkuntzak, gure erreferentzia pertsonalen eta sozialen isla den heinean, gizartean ezarritako balioak eta estereotipoak transmititu ditzake estereotipo sexistak barne; baina, era berean, horiek guztiak eraldatzeko primerako bitarteko bihurtu daiteke. Horretarako, emakumeen inguruko lexikoaren zati handi baten zama negatiboa aztertu behar da; genero gramatikalaren erabileran bazterketa zer-nola islatuta dagoen egiaztatu; hizkuntzaren erabilerarekiko jarrera kritikoa garatu, eta erabiltzeko modu positiboagoak eta errespetuzkoagoak proposatu.
Hizkuntzaz gainera, garrantzitsua da hizkuntza bitartekari den komunikazio-ekintzak aztertzea. Honako hauek aintzat hartzen dira komunikazio-ekintzen barruan: ahozko hizkuntza (tonuak barne), ez-ahozko hizkuntza, gorputz-hizkuntza, begiradak eta komunikazio-elkarreragina gertatzen den ingurunea; hots, hizlariak zer posizio duen, pareko pertsonentzat zenbateko erakargarritasuna duen, pertsonek zer etiketa jartzen dizkioten elkarri, etab.

Ikuspegi horren arabera aztertu da hizkuntzaren erabilera, sexuka. Ikerlanen arabera, generoa gizarteratzeko prozesuek zehazten dute zein motatakoa izango den gizonen eta emakumeen artean ezarritako komunikazioa. Ikerlan horiek ahozko komunikazioaren azpikodeak dituzte hizpide; hizkuntza femeninoa intimistagoa, deskribatzaileagoa, xehetasun gehiagokoa eta analitikoagoa da; maskulinoa, berriz, sintetikoagoa, oldarkorragoa, ebazleagoa eta formalagoa. Emakumeek hizkuntza zalantzatiagoa erabili ohi dute, galdera eta kortesiazko esapide gehiagokoa. Segurtasun-ezaren isla izan daiteke hori, batez ere esparru publikoko hizkuntzan.

Gizonek intimotasunari loturiko elkarrizketak saihesten dituzte; emakumeek, berriz, beren artean beren arazoez hitz egiteko joera dute. Genero-indarkeria gainditzeari loturiko ikerlanen arabera, emakumeak ahaldundu egiten dira, beren inguruneko kideekin hitz egitean, eta, hartara, gai izaten dira, esaterako, tratu txarrez jabetzeko eta horiei aurka egiteko.

Ikastetxeetan erronka batzuen artean, modu kontzientean gauzatu behar dira komunikazio-ekintzak ikasleekin elkarreragitean, errieten eta laudorioen sexukako banaketaz, gure jokabideak berdinen taldean izan dezakeen ondorioez eta komunikazioa gertatzen den uneko hierarkiak komunikazio-ekintzaren beraren interpretazioa baldintzatu dezakeen moduaz jabetzeko.

Halaber, ikasleen arteko komunikazio-ekintzei erreparatuko diegu. Diskurtsoaren analisian hainbat espazio identifikatu dira, emakumeei zuzendutako hizkuntza iraingarria egituratu dutenak; esaterako, kirol-talde asko. Hala, ez da neutroa hizkuntza-mota horrek jarreren garapenean duen eragina. Gazteen eta nerabeen komunikazio-ekintzen azterketaren bidez, etikaren hizkuntza eta desiraren hizkuntza bereizi dira afektuzko harremanen eta sexu-harremanen inguruko elkarreraginetan. Emaitzetan egiaztatu denez, boterezko komunikazio-ekintzak ere egiten dira, besteak zer edo zer egitera bortxaz behartuta, kasu.

Hizkuntza, komunikatzeko tresna nagusia

Hizkuntzaren bitartez ikusten, sentitzen, pentsatzen eta biziztzen duguna adierazten dugu, ezagutza konfiguratu, gorde eta transmititzen dugu. Hitz egiteko dugun erak mundua konfiguratzen du eta nolakoa munduaren kontzepzioa, halakoa gure hizkuntza; biek elkar eragiten dute.

Euskaraz: “Haurtxoaren ehun hizkuntza”

Haur zer da emakumezkoa ala gizonezkoa?

Hizkuntzak dituen adierazpen guztiak: ahozkoa eta doinua, keinuak eta posturakoak, idatzizkoa, ikonografikoa,… kontuan hartzekoak dira trasnmititzen dugunaz ohartarazteko eta errealitate zehatza eraikitzeko.

Gure jendarte patriarkalean emakumeak diskurtsorik kanporatuak egon dira eta duela gutxi hasi dira hitzaren boterea erabiltzen.

Hizkuntzaren araudi eta erabilera ez egokiek jendartearen sexismo eta androzentrismoan dute jatorria.

·      Androzentrismoaren akats nagusia gizon–emakumeak biltzerakoan gizonezkoei erreferentzia subjetua bihurtzea eta emakumezkoak baztertu eta desagertaraz- tea izango da.

·      Sexismo: “Izena badu, bada”. Orduan aipatzen ez dena, ez dela existitzen eta gehiegi aipatzen dena existitzen den bakarra pentsatzera eraman gaitezke.

Egoera hori zuzentzeko, genero kutsadurarekin bukatzeko proposatzen diren aholku nagusiak hauek izan daitezke:

• Ahalduntzea: kalko eta maileguak, izen neutroak, asimetría lexikoan,…erabiltzerakoan azpimarratuko nahi den esannahia zaindu. “Ezer ez da neutro. Subjetuak ez badira aipatzen, ominioaz gain, ezeztapena dago, objetuen maskulinizazioa dago”. Adi egon behar!!!
• Lehentasunez nabarmendu behar den kontua: femeninoaren eta maskulinoaren hurrenkera da, oso esanguratsua baita. Horrek nolabaiteko hierarkizazioa dakar emakumezkoen eta gizonezkoen artean.  Femeninoa lehena primeran legoke.
• Forma generikoen erabilera
•  Forma bikoitzak (femeninoa lehena)
•  Barrak eta Marratsoak (femeninoa lehena)
•  Artikulo adierazgarriak  (los y las demás )
• Inbertsio erregela
• Hiztegi berria (“El lenguaje, la gran violencia de la mujer” artikuluan aipatzen den bezala: La lengua es dinámica y necesita incorporar palabras nuevas. La lengua se construye)
•   (…)

Komunikazioan mezuaren interpretazioak eta igorlearen intentzioak bat egitea nahi izatekotan, ziurtatu beharko dugu ez dagoela zer imajinatu: “IZENA DUENAK IZANA DAUKA”. Lenguaia inklusiboa praktikara eraman beharra dago berdintasunarantz abiatzen garenean.

Komunikazioan parte hartzen duten hizkuntzaren bestelako adierazpenek ere mezuak eta informazioa transmititzen dizkigute. Idatzizko hizkuntza: kartelak, logoak, iragarkiak, oharrak, ipuinak, liburuak, apunteak, guttunak, korreoak, postak,… irudiz lagunduta egoten da. Hizkuntza ikonografikoak, hizkuntza gestualak, ahozkoak, gorputz hizkuntzak,… curriculum ezkutua, egoera baztertzaileak, diskriminazioa,…

erreproduzitu eta transmititzeko aukera dute.

“Espacios y recursos para ti, para mí, para todos: diseñar ambientes en Educación Infantil” (Paloma De Pablo y Beatriz Trueba, S.A. Escuela Española, 1994) liburutik aipamen hau atera dut:

·      ESKOLA GIRO

Porque los lenguajes no verbales contienen en sí numerosas palabras, sensaciones y pensamientos, muchos deseos y medios de conocer, comunicar y expresarse.

Hona hemen

-       espazio fisikoa,

-       baliabide materialak

-       denboralizazioa: ohiturak eta errutinak

     antolamendu zehatza eta helburuei erantzuten dutena kontuan hartzekoa da

·      HORNIKUNTZA

Los entornos que nos rodean están cargados de mensajes no hablados que nos empujan a actuar de un modo determinado.

Ikastetxean landareak, arrainak, dekoratzeko objetuak…izateak tokia atseginagoa egiten digu zentzumenetako atseginak izanda . Honekin batera hormirudiak, erakusketak, … kalitatezkoak direnean erakargarriagoak egiten dira.

Del gris del patio al verde del jardín: fuentes, árboles, plantas, banquitos,… espacios verdes y sitios para el descanso y para diferentes actividades de movimiento. En el edificio escolar: sitios de reunión, de descanso, de trabajo en grupo, de juego, lugares para guardar las cosas propias,… implicando a la comunidad escolar en el cuidado y acondicionamiento del espacio.

Hots, kontutan izan behar dugu informazio-sistemen artean begietatik sartzen diren lehen datuak
irudiak direla. Emakumezko eta gizonezkoen arteko ekitatea hedatzen duten irudiak zabaltzeko apustua egiten badugu ere, ezin dugu beste motatako aniztasuna baztertu. Beraz, erabili beharreko irudiek sexu, herri, adin, famili-eredu edo gaitasun desberdinak dituzten pertsonen adierazle bilakatu behar dira.

Eta laburbilduz:

Hizkuntza hezkidetzailea (ez sexista eta inklusiboa) pertsona guztiak (emakume zein gizon) aipatzen dituen ahozko eta idatzizko hizkuntza da, talde guztiak integratzen dituena (etnia, kultura, sinesmenak, orientazio sexuala, ezaugarri fisiko edo psikikoak ...), aniztasuna aberastasun-iturritzat hartuz pertsona guztiak baloratzen dituena, konparazioak eta hierarkizazioak gainditzen dituena (pertsona bakoitza bakarra eta errepikaezina da), bizimodu ezberdinak aipatzen dituena, esaldiak positiboz adierazten dituena (desiratzen dena esaten du, ez desiratzen ez duena), era baketsua erabiltzen duena (enpatia bilatzen du indarkeriazko espresiorik gabe) eta, gainera, berdin egiten duena ez ahozko adierazpenean: keinuekin, gorputzarekin, irudiekin, eta abar.

Hizkuntza hezkidetzailea hizkuntza justuagoa da, pertsona guztiak errepresentaturik daudelako, barneratuak, berdin kontsideratuak, baloratuak eta hitza dutelako. Hori dela eta, hizkuntza hezkidetzailea erabiliz bai igorlearen, bai jasotzailearen ongizatea hobetzen da.

Animo eta hizkuntza hezkidetzailearen alde egin apustu!

HIZKUNTZAREN ERABILPEN SEXISTA

1947. urtean Argentinako parlamentuan emakume eskubideen inguruko eztabaida bizia zen. Alderdi kontserbadoreak, parlamentuak emakumeen eskubide politikoei uko egin ditzan, hizkuntza erabili zuen argudio gisa: "La Constitución argentina dice que el presidente de la nación será un ciudadano y no una ciudadana". Gazteleraren arau gramatikalak dio maskulinoa genero komunitario gisa erabiltzen dela, baina zeinek egiten du horren erabilpen zitala?

https://www.youtube.com/watch?v=m5prYc6UAAY

 

Denek, emakumezkoek eta gizonezkoek, FOXP2 gene bera dugu, honek hizkuntza eta komunikatzeko gaitasuna ematen digu eta berdina da, denontzako berdina.

https://www.youtube.com/watch?v=SdXzb7lP6nc

Hizkuntza komunikatzeko gure tresna nagusia izanik, balioak, errealitatea izendatzeko eta interpretatzeko ere erabiltzen dugu. Gure hitz egiteko modua gure mundua konfiguratzen du , errealitateak sortuz , kultura zehatz bat konfiguratzeko boterea baitu. Horrexegatik ezinbesteakoa da hizkuntza genero ikuspuntutik aztertzea.

Azterketa hau aurrera eramateko, lehenik eta behin galdera honeri erantzun behar doigu: zer da sexista, hizkuntza ala erabilera? Gai honen inguru hiru iritzi daude nagusi:

1.- Harreman dialektikoa dago arauen eta erabileraren artean, hau, hizkuntzaren bi aldeek dute zeresana eta hauek biak kontuan izan behar da sexismoa gainditzeko.

2.- Kultura/ errealitatea da sexista, eta hori aldatu gero, hizkuntza- sistema ere aldatuko da.

3.- Erabilera da sexista, hizkuntza- sistema ez da sexistatzat jotzen.

Azken iritzia hau zabalduena da, eta oinarria izan da hizkuntz erabilpen ez sexista gida askok ematen dituzten gomendioak osatzeko. 

Ikerketzaile batzuek kuantifikatu nahi izan dute hizkuntzen daukaten zama sexista, horretarako faktore hauek aztertu dituzte:

1.- Genero gramatikalaren eta sexuen arteko erlazioa.

2.- Maskulinoaren erabilpena genero komunaren balioaz.

3.- Aditzaren eta izenordeen sexualizazioa.

4.- Erro maskulinotik hitz komunera.

Azterketa honen ondorioak, hurrengo hauek dira: euskeraren sexu zama %5a da, frantsesaren %40a eta gaztelaniarena %80a. Euskerak generoa ez duenez, pertsona askok pentsaten dute ez dela erabilpen sexista egiten baina erne ibili behar gara zenbait kasutan:

1.- Euskerak ez du genero markarik baina beste modu batzuetan agertzen da genero bereizketa: giza-, anai-, ema-, -gizon, -eme, -andre.

2.- Hitanoa erabiltzeak eskatzen du hiztunak solaskidearen generoa kontuan izatea. Arazoak agertzen da solaskidea ez denean pertsona bakarra edo genro bakar batez osaturiko taldea. Alternatiba batzuk definitu dira kasu hauei aurre egiteko, adibidez: femenino eta maskulino atzizkiak elkarteza.

"Gattunk" Kilometroak 2015

 

 3.- Genero kutsadura. Erderatik datorren eragina kontuan izan behar da: aitak, errege katolikoak.

  Gazteleraren kasuan erronka handiagoa da, alde batetik daukan sexu zamagatik eta beste aldetik, lerroburu honetan irakurri dezakegun bezala, akademiak berak hartu duen jarreragatik.

 

Asko izan dira hizkuntza erabilpen sexitaren azterketari trabak jarri diotenek argudio ezberdinak erabiliz, hizkuntzaren ekonomia adibidez. Mercedes Bengoetxeak dion bezala jarrera ideologiko eta polikoa da RAEk hartu duena, kontuan izan gabe gizarteak hartu duen norabidea.

https://www.youtube.com/watch?v=khORiNmjoWE

 
 


Begoña Muruak hurrengo gomendioak eskeintzen dizkigu, hizkuntzaren erabilpen sexista identifikatzeko.

- Mezuen atzean dagoen simetria faltan, anbiguotasunean, sexismoan erreparatu.

- Ez galdu alderdi anekdotikoetan (@ren zuzentasuna gaztelaniako generikoa osatzeko adibidez) eta emakume ta gizonen arteko harremanen azterketa egin.

- Arreta berezia jarri prentsa, iragarki, futbol, internet eta bideojokoetan agertzen diren eredu eta esaeretan.

- Gizartean lortu ditugun aldaketa txikiak oso erraz ggaldu ditzazkegu eta. 

Hizkuntza ikonografikoa garrantzia handia du sexismoa eta androzentrismoaren transmisioan.

 Modu berean garrantzia eman behar zaio gorputz hizkuntzaren azterketara. Esparru guztiak aztergai eta birmoldatu i behar dira emakumeok ahotsa berreskuratzeko eta gure mundu ozen kontatzeko.

HIZKUNTZAREN BOTEREAZ OHARTU

Askotan hizkuntzaren inguruan feminismoaren begirada jartzen dugunean gehiegikerietan ari garela aipatzen dute askok. Hainbesterako ez dela entzuten dugu. Honen aipamen sinplistaren atzean hizkuntzaren boterearen ezagutza eza dugu.

Izan ere hizkuntzaren bitartez balioak transmititzen ditugu eta horiekin gure identitate indibiduala eta kolektiboa erakitzen dugu. Aldi berean, munduaren kontzepzioak ere hizkuntzan eragina izaten du. Beraz bai munduak bai hizkuntzak elkarri eragiten diote. Beraz ondo aztertu beharko genuke nola eta zertan hitz egiten dugun, keinuak, tonuak etabar.

Izan ere, hizkuntzak duen boterea gure onerako edo gure kontrarako erabili dezakegu. Gizarteak transmititzen dituen sexismoa eta estereotipoak mantentzeko erabili ahal dugu edo justu kontrakoa,  errealitate berria eraikitzeko tresna izan daiteke, balio eta  kultura berriak sortzeko, konfiguratzeko.

Egia da momentu honetan hizkuntza sexista nahiko barneratuta bizi dugula gure gizartean. Naturaltasunez bizi dugu. Adibide zehatz bat hemen ikus dezakegu. Indarkeri egoera baten aurrean adierazten ditugun mezuak, arrazoiak eta iritziak zelako eragina izaten duten aztertu beharko genuke.

Beste adibide bat, azken garai honetan arrakasta handia izan duten abesti batzuen hizkuntza sexista izan da. Reggeaton, gaur egungo musika estiloa da eta transmititzen dituen mezuak oso larriak dira, indarkeria, menpekotasuna eta sexu objektibazioa oinarrian ditu. Gai honetan udalerri batzuk neurriak hartu dituzte, Elgoibar udalatxeak hain zuzen.

 

Pikara Magazinek egiten dituen abestien analisiak ere nabarmenduko nituzke. 

Honekin lotuta ere hizkuntzaren androzentrismoa aipatu beharko genuke. Gizonentzako ona dena erreferentziatzat hartzen dugunean, gizona "unibertsal-eredua" bihurtzen dugu. Horrek ekartzen duena emakumeen inbisibilizazioa eta bazterkeria da.

Bi egoera hauek hizkuntzaren erabileran eragina izaten du. Ondorioen adibideen artean hauxe aipatuko nuke:

Genero kutsadura, pentsamenduan izen neutroak genero batekin idenitifikatzea (gizonezkoena)

Ikusi lehenengo minutu

Bestelakoak ere badaude: jauzi semantikoa, irainak, txisteak, bromak, androzentrismoa,...

Batzuen ustez euskara hizkuntza sexista ez dela pentsatzen dute, genero gramatikalik ez duelako. Egia da gaztelaniarekin konparatzen badugu sexismoaren zama ez dela hain handia.

Baina erabilerak, araudiak eta hizkuntzarekin lotutako beste ezaugarriak (tonua, keinuak, ikonografiak, gorputz adierazpena,...) kontuan hartzen baditugu oraindik pausu handiak eman behar ditugula esan beharko genuke. ("Euskara sexista ote?")

Orduan zer egin eskoletan. Zein izango da gure erronka?

Ba argi dago gure begiak zabaltzea, nola hitz egiten dugun, zer transmititzen dugun, zelako hizkuntzan oinarritzen garen (idatzian eta ikonografikoan) baita ze erabilera egiten dugun prozesuaren kontzientzia izateko. Ohartzea izango litzateke lehenengo pausua; hizkuntzaren sexismoa eta androzentrismoa identifikatzen ikastea. Horretarako inbertsio erregela erabili eta eztabaidaik sortu beharko genituzke.

Beste pausu bat eredu eta kontzeptu berriak transmititu eta erreferente bihurtu. Kontuan izanda aniztasuna eta inklusibotasuna. 

Keinuak, ikono grafikoak, tonuak, gorputza eta abarrekoak zaindu beharko ditugu, ondo aukeratuz eta ondo erabiliz.

Eta ezin dugu ahaztu emakumeen presentzia eta bisibilizazioa gure diskurtsoan eta materialetan adierazi beharko genukeela; haien pentsamendua, iritziak eta ekarpenak kontuan hartuz.