Elementu anitzen kaleidoskopioa

Natura ez da bitarra, anitza da. Sexua elementu anitzen kaleidoskopio bat da, zehaztutako bi eredutan lerrokatuta ez dagoena eta ez dio patroi bitarrei erantzuten. Pentsamolde patriarkala aldiz, kategoria bitarretan oinarritzen da errealitatea aztertzeko eta sailkatzeko.

 

 

Amaia Alvarez Uriaren esanetan, sexualitateari buruzko diskurtsoek dogmak sortu dituzte: dikotomia anatomikoak (arra/emea), genero dikotomia (gizon/emakumea) eta genero-estereotipoak (maskulinoa/femeninoa). Baina bi sexuen sailkapenaz harago errealitatea bestelakoa da, horrela aditzera ematen du ere EHUko irakaslea den Jose Antonio Rodriguez-ek "sexu-banaketa bitarrak ez du islatzen genetikoki, fisiologikoki eta anatomikoki dagoen aniztasuna baina legalki bi aukera baino ez daude", horrek eredu horiei lotzen ez zaizkien pertsonengan sortzen duen bazterketa eta sufrimendua eraginez. 

 

Horrela azaltzen du Onintza Enbeitak ere, aste honetan Berrian, argitaratutako iritzi artikuloan. "Jaio orduko ebaluazio estetikoa egiten digute: zuria, beltza, mutila, neska, normala, ez hain normala... eta horren arabera bizitzera kondenatzen gaituzte. Lehen negarra egiten dugunerako kalkula daiteke zertan izango dugun hegemonia eta zertan ez. Jaio ginenean egin ziguten diagnostiko horren arabera izango ditugu aukera guztiak edo erdiak bizitza duina garatzeko, erdibiderik gabe: edo mutila edo neska, edo normala edo ez-normala, edo zuria edo beste zerbait".

 

Bi biziprograma jarraitzera kondenatzen gaituzte, baina aste honetan egindako ibilbidearen ondorioz are argiago eta ziurrago dut ikasitakoa desikasi dezakegula. Pertsonek izateko, sentitzeko, agertzeko, egoteko ditugun amaigabeko konbinaketa, aukera eta prozesu horien guztien ondoriozkoa da munduan dagoen aniztasun anitza. Nahiz eta pertsona bat definitzerakoan berak zer den sentitzen duena izan baliagarriena, aniztasuna anitz hori jendarte patriarkalean ikusezin geratzen da askotan baina patriarkatuak eta heteronormatibitateak inposatutako muga zorrotzak apurtzeko eta gainditzeko aukera dugu.

 

 

Identitareakin ezezik, sexu-orientazioarekin patroi bera jarraitzen da eta sistema patriarkalak aurresuposatzen du guztion heterosexualitatea. Bilgune feministak esaten duenez, sexualitatea eredu neoliberal eta patriarkaletik eratortzen den eredu dikotomikoaren eraginpean dago: harreman koital heterosexuala, ugalketa helburu duena eta "ona" eta "txarra" denaren arteko hierarkia, irudi honetan azaltzen den gisa.

 

 

LGTBIQ+ sigalk beraz, heteronormatibitatetik haratago daudenen existentzia bistaratu nahi ditu. Ildo beretik bere errealitateak ezagutzea eta sexu-dibertsitatearen eta generoaren arloko lehentasunak definitzeko helburuarekin "Sentsibilizazioa eta prestakuntza" behar direla agerian utzi du Gasteizko LGTBI biztanleriaren errealitateen lehen diagnostikoaren ondorioek. Ikerketa honek ere, euskal nerabeek LGTBI kolektiboen eta aniztasun afektibo-sexualaren inguruan duten ikuspegia, kolektibo horien onarpen-maila eta kolektibo horien aurrean agertzen dituzten jokabideak aztertzen ditu,

 

Gauzak honela eta hezitzaileak garen aldetik, identitateak eta aniztasun sexuala lantzeko zein sentsibilizaziorako baliagarria izan daitezkeen steilas sindikatuaren honako baliabideak proposatzen ditut:

 

1. "Ortzadar gara" Unitate Didaktikoa (http://steilas.eus/2017/05/03/unitate-didaktikoa-ortzadar-gara/)
2. "Askatasun begiradak: genero eta aniztasun afektibo-sexuala modu askean bizitzen laguntzeko" Unitate Didaktikoa (/http://steilas.eus/2016/05/16/askatasun-begiradak-genero-eta-aniztasun-afektibo-sexuala-modu-askean-bizitzen-laguntzeko-unitate-didaktikoa/)
3. "Genero eta aniztasun sexualerako" Gida (http://steilas.eus/2015/05/14/genero-eta-aniztasun-sexualerako-gida/)
4. "Esango diozu" Unitate Didaktikoa http://steilas.eus/2014/06/09/lgtbi-taldea-unitate-didaktikoa-esango-diozu/)
5. "Musuak" Unitate Didaktikoa (http://steilas.eus/2014/01/13/lgtbi-unitate-didaktikoa-musuak/)
6. "Esterotipoak apurtuz: Hezkidetza, generoa eta transgeneroa" Unitate Didaktikoa (http://steilas.eus/2013/06/26/esteroetipoak-apurtuz-hezkidetza-generoa-eta-transgeneroa-unitate-diaktikoa/)

 

Iazko ikastarokideek egindako post-en artean Maite Magisteritza-ra ekarri nahiko nuke gogora, izan ere,  honako bideoa sentsibilizazioa gauzatzeko baliabide interesgarria iruditzeaz ezezik, gaia lantzeko ditugun erronka esanguratsuak plazaratzen ditu.

 

 

 

 

Eremu hezitzailean lantzeko ditugun erronken artean, honako hauek aipatuko nituzke nik:

 

- Sexu-genero sistema salatu eta gainditu

- Ikasle bakoitzaren banakotasuna errespetatu aniztasuna modu ez hierarkikoan agertuz

- Heteronormatibitatetik aldendu eta eredu anitzak bistaratu

- Aniztasun ororen alde egin, elkarbizitza positiboa landu eta indarkeria egoeren aurrean esku-hartzeak gauzatu

- Heziketa-afektibo sexual ez heteronormatiboa burutu

- Sexu-genero roletara egokitzen ez diren ikasleak babestu eta inguru segurua ekaini

 

 

 

 

Ez dago generorik genitaletan, egitura mentala da. Aber sartze zaigun gaztan!

Astean zehar egindako ibilbidearen ondorioz, generoa eta sexua eraikuntza soziokulturala direnaren ideia sendotu egin zaidala esango nuke. Sexualitatea bizitzeko hainbat modu dauden arren, gizarteak modu bitar batean bizitzea bultzatu izan du urteen poderioz.

Aipatu beharra daukat, sorpresan harrapatu nauela Erdi Aroan sexuaren inguruan zegoen pentsamenduari buruz irakurtzeak “Erdi Aroan, ez zeuden bi sexu. Bakarra zegoen: gizonezkoena. Emakumezkoena barnean sartutako sexutzat jotzen zen. Sexu txikiagoa, maskulinoa eta barrurantz”. Honekin konturatu gaitezke, sexu maskulinoaren nagusitasun hori duela hainbat eta hainbat urteetatik datorrela.

Gaur egunean, Erdi Aroko pentsamendu hori zertxobait moldatu den arren, oraindik ere aniztasun sexualaren gaian aurrera pauso ugari dago emateko. Astean zehar ikusi ahal izan dugu “neska” eta “mutila” aukerak hanka motz geratzen direla, beren burua bi termino horietatik at definitzen dituzten pertsonak ere badaudela.

Legeek, orain arte, aniztasun hori ez dute aintzat hartu izan. Legalki, persona guztiek “gizona/emakumea” artean kokatu behar izan dute beren burua. Hala ere, aipatzeko modukoa da zenbait herrialdetan aldaketak ematen ari direla gai honen inguruan, “tercer género” deritzon kontzeptua mahaigaineratua izan delarik.

Espainia oraindik ere ez da iritsi honako aurrera pausorik ematera, Lucas Platero soziologoak dioenez, kontzeptu hau herrialdeak bere barne hartu ahal izateko “borondate ezberdina eta pertsona libreagoak beharrezkoak lirateke”. Hala ere, Podemos alderdi politikoak “bitarra ez” den hirugarren generoa aitortzea eskatu du. Ea honako hau, proposamena izatetik, errealitate izatera pasatzen den…

Aurrez aipaturiko “pertsona libre” horiek sortu ahal izateko, etorkizuneko gizartearen oinarri izango diren pertsonak (gaur egungo haurrak) aniztasun sexualaren inguruan heztea ezinbestekoa iruditzen zait. Irakasleak garen aldetik, tutoretzako orduetan adibidez, gai honen inguruan mintzatzea oso aberasgarria litzateke. Horretarako baliagarriak suerta daitezke honako gida hauek (“Sexualitatearen koloreak” eta  edota “Genero eta aniztasun sexualerakogidaliburua”) edota honako bideo hauek.

Aurreko edizioetako sarreren artean, Aida eta Itsasorena aukeratuko nuke. Bere iritzi pertsonala emateaz gain, artikulu ezberdinetatik lortutako hainbat adituren hitzak ere bildu baititu. Gainera, Ur Handitan programak eginiko genero eta identitate sexualen saioa atxiki du bertan eta benetan ikusteko modukoa dela deritzot.

Amaitzeko, hau guztia eremu hezitzaileetan lantzeko erronkak honako hauek direla esango nuke:

- Sexu-banaketa bitarreko bi rolen arteko gunea zabaltzea.

- Aniztasun ororen aurrean errespetua adieraztea.

- Heteroarauetatik at mundu bat dagoela ikustaraztea.

- Genero rolak baztertzea.

ANIZTASUNA SEXUALAK

Azken aste honetan argi gelditu da beste normalitate bat asma dezakegula, pertsona bakoitza bere sexua baina gehiago izan litekeela. Batzuetan emakume femeninoak izango dira, baina beren jarrera maskulinoa izanik; beste batzuetan ordea alderantziz. Hala eta guztiz ere, denek eduki beharko lukete behar eta merezi duten lekua. Aste honetako ibilbidearen ondorioz konturatu naiz ikasitakoa desikasi dezakegula, heteronormatibitateak inposaturiko muga zorrotzak gainditzeko gai garela, eta ondorioz, ikuspegia zabaldu eta aniztasun orori bere lekua emateko aukerak izango ditugula. Hau jakinda, gai honen inguruan bururatzen zaizkidan galderak eta zalantzak, asko dira. Pertsonek izateko, sentitzeko, agertzeko, egoteko ditugun amaigabeko konbinaketa, aukera eta prozesu horien guztien ondoriozkoa da munduan dagoen aniztasun anitza. Nahiz eta pertsona bat definitzerakoan berak zer den sentitzen duena izan baliagarriena, eta ez gainerakoek diotena, egia da aniztasun anitz hori jendarte patriarkalean ikusezin geratzen dela askotan edo agertzen bada, modu estereotipatuetan eta hierarkizatuetan egiten dela. Hau da, garrantzitsua da jendea bere sexuaren arabera ez baloratzea, baizik eta jendartean hartu nahi duen lekuaren arabera. Baina berriz ere sistemaren interesak aurrejartzen dira norbanakoaren ongizate eta garapen askea mugatuz. Izan ere, jendarte patriarkal sexistan sexu sailkapenaren atzetik, sexu-genero estereotipoak datozelako, eta, ondorioz, bizitza eremuen garapen erabat baldintzatuta. Sailkapen bitarrak zalantzan jarri ezkero, sistema sozialaren antolakuntza ere zalantzan. Modu honetara, guztion garapen osasuntsua mugatzeaz gain, bidegabekeriak sortzen ditu emakumeentzat, eta baita sistema onartzen eta erreproduzitzen ez duten gizonentzat. Hala dio Amelia Barquinek: “Erabileran dago gakoa, erabilerak izan daitezkeelako sexistak, edo arrazistak”. 

Bestetik, Kattalin Miner Perez eta Lore Etxeberria Lujanbiok jardunaldi batzuetan grabaturiko “Bollera da bide bakarra” bideoan estrategikoki homofobiatik eta jazarpenetik urruntzeko zenbait argudio ematen dituzte.

Iazko ikastaro kideek egindako posten artean, ANIZTASUN SEXUALARI LOTURIKO HARREMAN GEOGRAFIA izenburupean Begoñak idatzitako testua pentsatzen dut dela osatuena: irudiak, grafikak, proposamenak, anitzak eta esanguratsuak iruditu zaizkit, bere diskurtsoa koherentea eta bukaerarako uzten duen hausnarketa, partekatzeko modukoa.

Bukatzeko, nire aburuz honako hauek izango lirateke hezkuntzak zein gizarteak hartu beharreko erronkak:

• ·         Sexu-genero sistema salatu eta gainditzea.
• ·         Ikasle bakoitzaren errepika-ezintasuna askatasunean garatzeko eskubidea bermatzea.
• ·         Norbere gorputza hobeto ezagutzea, aniztasuna errespetatuz.
• ·         Pertsonen arteko harremanak hobetzea.
• ·         Maitasuna, segurtasuna, elkartasuna sustatzea.
• ·         Sexualitatearen garapen integrala eta atsegingarria bermatzea.
• ·         Heteronormatibitatetik aldentzen diren ereduak aurkeztea.
• ·         Sexu-genero rolak eta genero aginduak betetzen ez dituzten ikasleei inguru segurua eskaintzea.

ESKUBIDE BERDINA, EZBERDINAK IZATEKO

Astean zehar egindako ibilbidearen ondorioz sorpresa izan da genero – identitate eta sexu – aukeren aniztasuna. Benetan itzela! Izenak eta zertan datzan ahazteko beldurrarekin nago…

Sortu zaizkidan zalantzak eta galderak ugariak dira aniztasuna ikaragarria delako. Geroago hezkuntzarako baliabide lez, bideo bat estekatu dut, non azkeneko sekuentzian, harrigarria eta oso argigarria da… identitate- sexuala, genero – identitatea, sexu – orientazioa…  nola azaltzen duen ondoko kuadernoarekin…

 

Jakinmina sentiarazi dit irakurgaian aipatu izan diren Nahianeren amaren hitzak: “Berak betidanik daki neska dela”. Mirestekoa, Nahianeren familiak egin duena, presio soziala alboratuz… Hunkitu nau, ezagutzen ez zutenn errealitate hori nola eutsi dioten, eta hunkigarria transexual nagusiagoak ezagutzeko beharra, heuren alaba ulertzeko…

Balibide bezala ikastaroan ikusitakoak, ikaragarri onak iruditzen zaizkit, ez gai honetan, orain arte ikusi izan dugun guztia, guztiz baliagarria da. Adibide gisa…  

Eta orain dela gutxi, sare sozialetan topatu izan dudan bat… Oso argia, erderaz badago ere, erabilgarria…

 

 

Aurreko urteetako ekarpenen artean Isarena aukeratzen dut, guztiz bat egiten dudalako ikastetxeetan dauden erronkekin:

• Ikasle bakoitzaren errepikaezintasuna askatasunean garatzeko aukera ematea.
• Aniztasuna errespetuz bistaratzea eta aberasgarritzat aurkeztea.
• Sexu-genero roletara egokitzen ez diren ikasleei inguru segurua eskaintzea
• Edozein jatorria duen indarkeriaren aurrean esku hartzea.

Lehenengo ideia jarritako, ni jarritako ideiarekin bat egiten du.

Bigarrena, heteronormatibitatea aputzearekin bat dator. Aniztasuna ez bada errespetatzen, heteropatriarkatuaren heteroarauengatik da.

Hirugarrenari, funtsezkoa deritzot. Ingurune soziala ez badu ulertzen ulertearazi beharko diogu, eta horretaz gain, babestu.

Eta bukatzeko, laugarren hori ere ezinbestekoa da. Ikastaro honetan hainbatetan ikusi dugun lez, jatorri ezberdinetako indarkeriaren azpian, askotan, berdintasun gabezian datza.

Bukatzeko semeak erakutsitako kanta…