HIZKUNTZA EZ DA INOZOA!

 

Hizkuntzak duen indarraz ohartzeko hainbat esaldirekin geratuko nintzateke aste honetako ekarpenean:

“...hizkuntzek gure munduko pertzepzioa baldintzatzen dute eta, are gehiago, gure jokabidea modu zehatz batera orientatzera eraman gaitzake” Maria Luisa Calero

“Hizkuntza herri batek edota pertsona batek bere burua ezagutu eta ulertzeko zein gainerakoak ezagutarazteko sortzen duen bitartekoa da”

Hau dela eta, garrantzitsua da diskurtsoa eta hizkuntza bera begirada feminista batetik aztertzea, hau da, betaurreko moreak jartzea. Hizkuntzan ere gizarte heteropatriarkalaren zantzuak aurki ditzakegu kulturala den heinean. 

 

Hizkuntzaren erabilera sexista denaren aldekoa naizela esango nuke, “kultura/errealitatea da sexista, eta hori aldatuz gero, hizkuntza-sistema ere aldatuko da.” Hala ere, gizartea aldatzen den heinean hizkuntzan ere begirada morea txertatzen joan behar gara, errealitate guztiak barnebilduz eta bazterretan dauden identitateei izena eta ahotsa emanez.

Hauxe da komunikazioa inklusiborako aukeratu dudan gida. Steilas sindikatuarena da eta komunikazio ez sexistarako hainbat baliabide zabaltzea du helburu, labur, argi eta batez ere erabilgarri.

 

Hizkuntza geldi ez dagoen sistema bat da, egunero aldatzen doana eta gizartea aldatzen doan heinean eta errealitate berriak agertzen diren heinean beraiek izendatzeko eta ahotsa emateko moldatzen dena. Garrantzitsua iruditzen zait bide horretan hezitzaileok hurrengo irizpideak kontuan izatea:

- Erreferenteak garen heinean gure hizkuntza sexistaren erabilera aztertu eta ekidin.

- Betaurreko moreak jarrita izatea hizkuntzaren erabilera sexistak identifikatzeko.

- Baliabideak izan erakargarriak diren hizkuntza alternatibak planteatzeko.

- Denon artean hizkuntza eraldatu errealitatea eraldatzeko.

Euskara aberatsa, inklusiboa eta bizia sortu!

 

Amaitzeko #Jarrillera- ren sarrera aukeratu dut, berriro ere Maria Luisa Caleroren beste esaldi honekin geratzen bainaiz.

 

HIZKUNTZAREN ERABILERA ERALDATU

 

Aste honetan landutako gaiekin aukera izan dut hizkuntzaren erabilerak hezkidetzan duen eta izan dezakeen eragina ikusteko. 

Hizkuntzaren bitartez balioak transmititu eta errealitatea izendatzen

eta interpretatzen ikasten dugu, beraz erabiltzen dugun hizkuntza, eta hizkuntzaren erabilera behatu eta aztertu behar dugu.

 

Bide batez, garbi ikusi dut egunerokoan bai etxean, kalean nahiz ikastetxean asko dugula egiteke, oso ohikoak ditugun hizkuntza ohiturak nahiz irudiak, pixkanaka hezkidetzaileagoak izan daitezen.

Horretarako, Euskararen erabilera ez sexistaren gida hau proposatuko nuke dut:

​

http://www.ehu.eus/e-makumeak/docs/eusk_gida_eu.pdf

Bertako testu zati bat hartuz: hizkuntzak sexistak izan daitezke? Hizkuntza batzuk beste batzuk baino sexistagoak dira? ….……..Hiztunak, beraz, adierazteko modua aukeratu ahal du eta erabilera egokia 

egin dezake; hizkuntzak ez du desegoki adieraztera behartzen.

 

Ideia berarekin lotu nahi dut aukeratu dudan iazko posta ere:  Patricia Oregiren  ZER DA ZURE USTEZ SEXISTA? HIZKUNTZA ALA ERABILERA? ; egindako ekarpen aberatsengatik eta tartean bere esteka batean topatu dudan  Jesus Marìa Garcìa Saenz hizkuntzalariak dioena ekarri nahi izan dut gogora:  “hizkuntzaren erabilera ez-sexistatik politikoki zuzena den hizkuntzara pasatu behar gara eta sexismoaren aferarekin batera, arrazismoa, klasismoa eta homofobia bezalako tratamendu diskriminatzaileak ere deuseztatu behar ditugu gure hizkuntzatik” Berarekin bat bainator hizkuntzak mundua aldatzeko duen indarra ikusarazten baitu. Hizkuntzaren erabilera nolakoa halako mundua osatuko dugu.

Hau guztia ikastetxean/jendartean lantzeko erronkak nire ustez honakok 

dira:

• Gure elkarrizketak BEHATU eta AZTERTU, egunerokoan erabiltzen dudan hizkuntza sexista da?
  
  

• Hizkuntza nola erabiltzen dugun HAUSNARTU, kritikotasuna.
  
  

• Erabiltzen ditugun hitzak, hiztegia ZAINDU, hizkera inklusiboa ez baztertzailea.
  
  

• Hizkuntza ERABILERA ohiturak ALDATU, inoiz ez da berandu gizartea beharrean jendartea erabiltzen hasteko adibidez.
  
  

• Txikienen, gazteagoen nahiz aldamenekoen EREDU IZAN.
  
  

• IRUDIAK ere ZAINDU.
  
  

Erronka hauek lantzeko erabilgarria izan daitekeelakoan beste gida bat:

HIZKUNTZA, HITZAK BAINO  ZEOZER GEHIAGO HIZKUNTZAREN ERABILERA 

EZ-SEXISTARAKO PROPOSAMENAK

Bukatzeko, Alaia Martinek Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan botatako   bertsoak aipatu nahiko nituzke Askotan agertzen duzu zure iritzia publikoki:  zure jarduna dela eta zure kontrako pintadak agertu dira. 

HIZKUNTZA, HITZAK BAINO GEHIAGO

 

Hizkuntzak ez dira hitzen konbinazio bat soilik, hizkuntzek islatzen dituzte mundua ikusteko dugun modua, daukagun kultura eta gizartearen pentsamendua eta, horrela, errealitatea mantentzen edo eraldatzen laguntzen dute. 

Teresa Meanak dioenez, "Hizkuntzak errealitatea islatzeaz gain, errealitatea sortu edo argitzen edo iluntzen edo makillatzen du"... "Komunikatzeko modu bat izateaz gain, gizarte-produktu bat ere bada"… "Hizkuntzaren bidez aurreiritziak, estereotipoak, balioak, jarrerak, ideologia, sexismoa ikasten ditugu"… "Maskulinoa gizakiaren neurritzat hartzen da"… "Hizkuntzaren bidez, emakumeok izendatuak izan behar dugu eta gizonek bezalako lekua izan behar dugu".

Hizkuntza batek genero gramatikalik ez izateak ez du esan nahi sexista ez denik. Edozein hizkuntza era desegokian erabil daiteke, baztertzaile eta sexista bihurtuz. Edozein hizkuntzak isilaraz eta/edo gutxiets dezake emakumea.

Bea Ugarte Maiztegik dioenez, "euskara ez da sexista dena, erabilera baizik".

Beraz, nahiz eta euskarak ez duen genero gramatikalik, modu sexista erabil daiteke. 

 

Hizkuntza "ez-sexista" ez da lortzen hitzak maskulinoan eta femeninoan errepikatuz soilik. Hizkuntzak estrategia asko ditu erabilera sexista saihesteko, bizia eta dinamikoa da, eta hizkuntzarekin errealitate berriak adieraz daitezke, adibidez, hitz berriak sortuz eta onartuz.

"UPV/EHU-n euskararen eta irudien erabileraez-sexistarako gida" aukeratu dut. Oso gida osoa da, hizkuntzaz gain, irudien sexismoa aztertzen du eta generoaren ikuspegitik euskararen erabilera txarraren adibide asko ematen ditu. Gainera, irtenbide asko planteatzen ditu emakumea ikusezin bihurtzen eta gutxiesten duen hizkuntza saihesteko.

Gidan agertzen diren alderdietatik bi hauek aukeratu ditut:

 1.    Aipatzen dituen kontzeptu-premisak hizkuntza eta irudiak era ez-sexista erabiltzeko:

      1. premisa: hizkuntza pertsonek errealitateari buruz duten pertzepzioaren isla da.

2. premisa: sexismoa hizkuntzan androzentrikoa da, baztertzailea eta gainera egoera edo                                             izen neutroei sexu biologikoa eransten die.

3. premisa: genero gramatikala eta generoa kategoria analitiko bezala ez da gauza bera.

4. premisa: irudiak era ez-sexistan erabil daitezke.

  

2. Aipatzen dituen hizkuntza eta irudiak artez erabiltzeko argudioak. Komunikazioan izaten diren erabilera sexistak aztertzeko eta aldatzeko proposamenek ez dute beti mundu guztiaren onespena jasotzen. Alderantziz, askotan kontrako iritziak eta portaerak sortzen dituzte. Atal horretan argudio horiei aurre nola egin azaltzen da. Hona hemen gidaren argudioen adibide bat:

    Eta hona hemen aurkako argudioaren adibide erreal bat:

II. Hezkidetza planaren helburuetako batek planteatzen ditu hainbat erronka aztertutako gaiarekin lotuta daudenak: "Irudien eta hizkuntzaren erabilera inklusiboa egitea, bi sexuen irudi plurala bermatuko duena, genero-rolak eta -estereotipoak alde batera utzita. Generoan ez ezik kultura edo sexu-aukera bezalako alderdietan diskriminaziorik sortzen ez duten hizkuntza eta irudia erabiltzea hezkidetza-eskola sortzeko funtsezko urratsa da." 

Aste honetako irakurgaian oso ondo azaltzen dira helburu hori lortzeko zenbait proposamen (17. orrialdea):

Bukatzeko, gomendatu nahi dut “Unknown”-ek blogera egindako ekarpena. Asko gustatu zait ikuspuntu oso pertsonaletik idatzita dagoelako. 

HIZKUNTZAREN SEXUA

Aste honetan aurreko edizioetako egindako postarekin hasiko naiz. Horien artean Rosanarena aukeratu dut. Orokorrean asko gustatu zait nola tratatu duen gaia baina berezeki arreta deitu dit hortxe konpartitzen duen berriak:

“Una empresa no paga a sus trabajadoras porque el convenio dice ‘trabajadores’”.  

Duela bi urte, olioaren sektoreko hitzarmen kolektiboa idazteko erabilitako hitzek aitzakia eman zioten Lucenako enpresa bati, bere hiru langile neskei, atzerapenak ez ordaintzeko. 

Aurreko konbenioa euskaraz idatzita egongo bazen ez zen gauza bera gertatuko baina horrek ez du esan nahi  euskararen erabilera neutroa denik.

 

Emakundek argitaratu zuen Euskararen erabilera ez sexista aukeratu dut hizkuntza ez sexista gida bat bezala eremu hezitzailean lantzeko. Hau gida gomendatzen dut  oso deskripzio ona egiten duelako Euskararen erabileraren sexistarena. Gauza asko kontuan hartu beharko dira hau erabilera ekiditeko.

 

 

Gida honetan generoari dagokionez euskararen erabileran egon daitezkeen arazoak aztertzen dira eta hausnarketa eta proposamenak egiten dira. Sarri eztabaidatu da euskarak, “genero gabeko” hizkuntza izanda, erabilera sexistarik sortzerik ote duen

Hizkuntza batzuk beste batzuk baino sexistagoak dira?  Susmatzen dut munduko hizkuntzetan aurkitu ahal ditugula gizarteetan egon den eta dagoen generoen desberdintasunaren markak. Euskaran ere aurkituko ditugu: hitz batzuen esanahia, termino batzuen adieraren desberdintasuna emakumeei edo gizonei aplikatzen zaizkielarik... Eta aldi berean, esan behar da hiztunen ekoizpenetan hautemandako sexismoa hizkuntzaren erabilpenean dagoela gehienetan eta ez hizkuntzaren sisteman. Hiztunak, beraz, adierazteko modua aukeratu ahal du eta erabilera egokia egin dezake; hizkuntzak ez du desegoki adieraztera behartzen.

Garrantzitsua da hizkuntzaren egiten dugun erabilera, eta hori zaindu beharko dugu. Horretarako gure hizkuntzaren erroak ondo ezagutzea inportantea da, hori da bidea kontziente izanez erabilera hobetzeko. 

Amaitzeko, Ibon Sarasolak,  Euskararen kasuan zer gertatzen den azaltzen du elkarrizketa batean.