Curriculum hezkidetzaile baten alde borrokan

"Oinarrizko Hezkuntzak hezkuntza-eskubidea bermatu behar die pertsona guztiei; beraz, zuzentasun eta justizia sozialaren planteamendu etiko batetik, hezkuntzak aukera- berdintasuna eskaini behar du, inolako bazterketarik gabe, eta konpentsatu egin behar ditu desberdintasun ekonomikoak, sozialak, kulturalak eta pertsonalak". Heziberri 2020.

Argi eta garbi adierazten da lege berrian, baina, heziketa hezkidetzailea bermatzen diegu gure ikasleei?

2014an, Hezkidetzaren egoerari buruzko azterketa diagnostikoa Gasteizko ikastetxeetan (0-18urte) aurkeztu zuten. Bertan adierazten den bezala "diskurtsoa maskulinoa izan da, emakumea zer eta zein den esan duena... Genero asimetria begitantzeko, beraz, hezkuntza komunitatea sentsibilizatu beharko da; curriculumean hezkidetza sartu; irakasleak generoan formatu; eta azkenik, material didaktikoak egokitu". Zein garrantsitzua iruditzen zaidan hemen aipatu zuten guztia.

Emakundek, 1997.urtean Ikastetxearen hezkidetza-eredua egiteko Gida argitaratu zuen. Bertan, hezkuntza curriculum hezkidetzaile bat egiteko kontuan hartu behar diren iturburuak aztertu zituen. Goazen horiek laburbiltzera:

1. Iturburu soziologikoa: gizarte-antolamendua, gizarte baloreen osaketa eta transmisioa, jakintzen legitimazioa eta hierarkizazioa, gizartearen kultur ondarea, hezkuntza-sistemari egiten zaizkion kultur eta gizarte-eskariak eta ikasleen gizarteratze-prozesu jakin bat osatzen duten ezagutzak, prozedurak, jarrerak eta baloreak hartzen ditu kontutan.

Iturburu hau kontutan izanda gizarte-antolamendua horrela dago bananduta:

- Maskulinoa eta femeninoaren estereotipoak eraikitzen dira eta sexu eta genero nortasuna osatzen da. Ondorioz, talde bakoitza bere generoari dagozkion ezaugarrietara egotzen da.

- Gizonezkoak emakumezkoekiko nagusitu egin dira.

- Esparru publikoa hierarkizatu egiten da.

2. Iturburu psikologikoa: honen bidez ikasleen garapen ebolutiboak eta ikaskuntza-garapenak zer nolako prozesuak jasaten dituzten jakingo dugu. Beste alde batetik, pertsona bakoitzak ezagutzak nola hartzen eta lantzen dituen aditzera emango du, adinaren, ezaugarri psikofisikoen, egoera emozionalaren eta beste hainbateren arabera.

Denok dakigunez, sistema patriarkalaren ondorioz hezkuntzan eragin handia izan duten hainbat teoria psikologiko legitimatu dira. Teoria horietan, sexu-generoa hartu izan da nortasun pertsonala eratzeko oinarritzat. Horrek pertsonen garapen globala erabat baldintzatu da eta sexu-diskriminazioa biologikoki justifikatu izan da.

Sistema patriarkal honen ondorioz, maskulinoa dena gehiegi baloratzen da, eta femeninoa, aldiz, oso gutxi. Horretaz, mutikoek eta gizonek makronortasuna, autoestimu oso altua eta autokontzeptu positiboa dituzte. Neskatoek eta emakumeek, ordea, genero- nortasuna garatzerakoan, beren buruak gutxietsi egiten dituzte, gizartean ere hala baitaude estigmatizatuta.

3. Iturburu pedagogikoa: bertan oinarri teorikoa, hezkuntza-ereduak, irakastereduak eta hezkuntzaren hartzaileak eta helburuak hartzen dira kontutan. Lehen esan bezala, historian zehar garatu diren hezkuntza-ereduak sistema patriarkalaren arabera finkatutako genero maskulino eta femeninoaren hierarkizazioan oinarritu izan dira, eta hierarkizazio horrek eragin handia izan du hezkuntzan.

4. Iturburu epistemologikoa: Epistemologia historian zehar sortu diren botereek antolatu, hierarkizatu eta legitimatu diten jakintza-multzoa dugu, horiek guztiek "jakintza akademikoa" osatzen dutela. Eta jakintza akademiko hau izan da gizarte sistemek baliozkotzat hartu izan duten bakarra. Gainera, jakintza-mota hori zuten guztiek ospea hartzen zuten, izen handiko gizarte-estatusa eskuratzen zuten eta botere akademikoa osatzen zuten.

Iturburu honek azaltzen digunez, emakumezkoak ez dira inoiz kontutan hartu zibilizazioak eraikitzerakoan eta gainera, gizateriaren onerako burutu dituzten ekimenak eta lanak ez dira kontutan hartu. Horrela, gizonezkoek euren burua hartu dute ardatz gisa.

Teoria hau guztia praktikara eramateko eta egunerokotasunean hezkidetzan oinarrituriko curriculumak eta baliabide didaktikoak martxan jartzeko ezinbestekoa ikusten dut Gobernuaren partetik legeetan aldaketak egitea. Egia da curriculumean aldaketa itzelak egin behar direla, eta horretaz arituko naiz pixkat beranduago. Baina, zelan aurreratu alderdi guztietan, gure legeek oraindik androzentrismo hutsez beteta badaude? Zelan mundua aldatu, gure legeek gizonezkoen nagusitasuna defendatzen jarraitzen badute?

Esan bezala, curriculum hezkidetzaile bat eraiki ahal izateko hainbat pauso eman behar dira:

1. Diagnostikatu: Marian Morenok Queremos coeducar (27.orr) bere liburuan esaten duen bezala, lehenengo gauza diagnostiko bat egitea da. Horrela, non gauden eta nondik abiatu behar garen jakingo dugu.

Horretarako, Bilgune Feministak argitaratutako Hezkidetza Gidan behaketa taulak proposatzen ditu (44.orr "1.taula: hezkidetzailearen jokabideak aztertzeko fitxa, 60.orrialdean 2.taula: metodologiari buruzko behaketa fitxa eta 76.orrialdean: noiz da materiala hezkidetzailea?).

Materiala diagnostikatzea oso garrantzitsua da, "gizartearen ikuspegi zuzenagoa eta berdintasunean oinarrituagoa erakutsi baitiezaiekete ikasleei", Neli Zaitegi eta Maria Jose Urruzolaren ustez, Emakundek 1993.urtean argitaraturiko Nola landu eta aukeratu hezkidetzarako ikasmaterialak gidan azaltzen duten bezala.

Bechdel testa ere oso baliagarria da hezitzaileontzat. Filmetan, komikietan eta bestelako kultura-produktuetan genero-bereizkeria detektatzeko sistema erraza da test hau.

2.Erabakiak hartu: diagnostikatu eta gero, erabakiak hartzeko momentua da. Lehenengo eta behin, dagoena ikuspegi kritikoz aurkeztuz mantenduko dugun erabaki behar da, gero, horrela izatekotan, dagoena moldatu edo osotu behar da edota hezkidetzailea den batekin ordezkatu eta azkenik, falta dena osotu behar da.

Nire ustez, oso zaila da curriculuma eta baliabide didaktikoak hezkidetzaileturik egotea. Alde batetik, oraindik ere sistema patriarkalean bizi gara eta horrek dena kutsatua egotea egiten du. Beste alde batetik, denon esfortzua behar da ikasmaterialak, testuliburuak, gidak, filmak, etab aldatzeko, eta badago jendea aldatzea nahi ez duena. Sistema patriarkal honetan ondo bizi dira, eroso eta ez dute aldatu nahi. Lehen esan dudan bezala, lehenik eta behin gobernuak lege asko aldatu behar dituela uste dut. Oinarritik ez bagara hasten, beste dena aldatzea oso zaila da. Hori bai, hemen jarraituko dugu Jo Ta ke lortu arte!

Eremu hezitzaileetan/jendartean baliabideetan hezkidetzan oinarrituriko begirada sustatzeko estrategia “betegarri” batzuk emozioak eta enpatia lantzea dira. Horiek barik, oso zaila ikusten dut denok ikuspegi hezkidetzaile bat lortzea.

Aurreko edizioetako post hau aukeratu dut, kontzeptuak primeran azaltzen dituelako eta argazki ugariz osotu duelako, askoz ere bisualagoa bihurtu du eta beraz, ulerterrezagoa. Nirea egin dut bere lehenengo argazkia.  

Azkenik, aurreko egun hauetan pil-pilean egon den gaia berriro ere mahai gainean jartzea gustatuko litzaidake: soldaten bateratzea emakumezko eta gizonezkoen artean.

Islandian aurrerapauso ederra eman duten eta soldatak berdindu dituzte. Baina, bitartean, gure gobernuko presidenteak horrela erantzun zuen kazetari batek honen inguruan galdetu zionean: "No nos metamos ahora en eso". Nire galdera da, noiz presidente jauna, noiz? 

CURRICULUM ETA BALIABIDE DIDAKTIKO HEZKIDETZAILEAK: UTOPISMORAKO BIDEA

Mundu ideal batean zertan nabarituko zenuke zure egunerokotasunean hezkidetzan oinarrituriko curriculumak eta baliabide didaktikoak martxan daudela?

                Hezkidetzan oinarrituriko curriculum eta baliabide didaktikoak martxan dituen hezkuntza eredu bat duen mundu utopiko batean, jendarte inklusibo eta “berdinzalea” bat aurkituko nuke. Genero rolik gabeko jendarte heterogeneo eta anitza izango genuke, heterogeneotasun hori era “naturalean” ikustaraziko litzatekeelarik (norberaren berezitasunak, taldearen osagarri bezala ikusiz). Emakume eta gizonen arteko eskema dikotomiko hori erabat apurtua legoke, sexu-genero sistemak ez bailuke garrantzirik izango, eta pertsona oro, bere sexu, genero, sexu-orientazio, ezaugarri fisiko, rol edota ezaugarri kulturalen araberako diskriminaziorik ez litzateke emango.

 Zergatik da zure ustez hain zaila sistematikoki curriculuma eta baliabide didaktikoak hezkidetzaturik egotea?

Currikuluma hezkidetzaturik egoteko lau iturburu nagusi izan beharko genituzkeelako kontuan: Iturburu soziologikoa, psikologikoa, pedagogikoa eta epistemologikoa. Horietako bakoitzak era konkretu batean baldintza dezake curriculuma bera (zuzenean zein zeharka), eta beraz, lau iturburu hauek euren osotasunean kontuan hartzea  beharrezkoa da benetako curriculum hezkidetzaile bat osatu nahi badugu:

• Iturburu soziologikoa: Gizarteak hezkuntza sistemari egiten dizkion eskariak dira. Prozesu horren bidez, ikaslea sistemari egokituko da eta sistemak bere horretan iraungo du. Gizarte antolamendu bat ematen da: sexu-genero nortasuna osatzen da, generoen hierarkizazioa ematen da (gizonezkoak emakumezkoen gainetik) eta esparru publikoa hierarkizatu egiten da (botere batzuk legitimizatu eta beste batzuk  zigortu egiten dira).
• Iturburu psikologikoa: ikasleen garapenari buruzko informazioa ematen du (psikomotorea, kognitiboa, afektibo-soziala eta morala).  Adinaren, ezaugarri psikofisikoen, egoera emozionalaren ... arabera, ezagutzak nola hartzen eta lantzen dituen emango du aditzera.
• Iturburu pedagogikoa: oinarri teorikoak eta esperientzia praktikoak.
  Hezkuntza-interbentzioak ikasleek ikasketa esanguratsuak egitea izan behar du helburu nagusitzat, hau da, ikasleak ikasteko gai izatea.
• Iturburu epistemologikoa: ezagutza zientifikoak, lan metodoak eta aplikazioak.

Curriculum hezkidetzaile bat osatzea beraz ez da gauza erraza, hainbat elementu hartu behar direlako kontuan, kasu gehienetan, gure eskuetataik haratago doazenak. Kasu askotan gainera, gerta liteke baliabide didaktikoak hezkidetzaileak izatea, baina curriculumean hutsuneak egotea. Testuinguruaren garrantzia berebiziko garrantzia daukala jakinik, hezkuntza zentro hezkidetzaile batean egon genezake, baina hezkuntza espazio horretatik kanpoko ikasleek bestelako ikasketa prozesu ez hezkidetzailea izango lukete segur aski.

Aurreko ikasturteetako post hau aukeratu dut, bertan curriculumaren inguruko zenbait dokumentu interesgarri agertzen baitira:

http://www.educandoenigualdad.com/2014/02/28/el-curriculum-oculto-de-genero/

https://upload.wikimedia.org/wikibooks/eu/2/23/Hezkidetza_EC.pdf

Zure ustez eremu hezitzaileetan/jendartean baliabideetan hezkidetzan oinarrituriko begirada sustatzeko estrategia “betegarri” bat?

Enpatiak besteen postuan jartzeko aukera ematen digu, pertsona horren bizipenak, sentipenak, buruan bueltaka dituen arazoak edota aurrera begirako helburuak eta aspirazioak ulertzeko tresna bat izan daiteke. Emakume izateagatik, joera homosexualak izateagatik, heteronormatibitateari kasu ez egiteagatik, norberaren sexuarekin bat ez datozen genero rolak izateagatik, transexuala izateagatik, edertasunaren kanonetatik kanpo dauden  ezaugarri fisiogenetikoak izateagatik edota bestelako ezaugarri etno-kulturalak izateagatik, pertsona batek jasan dezakeen etengabeko diskriminazioa ulertzeko aukera eman lezake.

Horrez gain, emozioen lanketa ere oso interesgarria izan liteke, enpatiarekin uztartuz norberaren ekintzak aztertu daitezkeelako: pasibotasun egoerak, biolentzia egoerak (fisikoak zein berbalak), jazarpen kasuetan konplizitate egoerak, gorabehera emozionalak, maitasuna, laguntasuna, beldurraren kontrola eta abar luze bat.

Beraz, emozioen lanketarako eta enpatia sortzen duten material didaktikoen erabilera guztiz beharrezkotzat hartuko nuke. Horren adibide:

Testu liburuen ilustrazioak hezkidetzaileagoak egiten

HEZKIDETZATU DITZAGUN CURRICULUMA ETA BALIABIDE DIDAKTIKOAK!

Azken urte hauetan, mundu parekideago baten alde zenbait gauza egiten hasi diren arren, oraindik ere, sistema patriarkala nagusitzen den mundu batean bizi garela esan dezakegu. Izan ere, bazter ezberdinetara (hezkuntza, lanbideak, hizkuntza) erreparatuz gero, asko dira agerian gelditzen diren sexismoak, genero estereotipoak behin eta berriro azpimarratuz.

Hori honela izanik, beti esan ohi dugun moduan, hezkidetzaren gaiarekin lotuta lan ugari dugu egiteko. Horretarako ordea, hau da, mundu parekideago bat lortu ahal izateko, ezinbestekoa izango da, elkarren indarrak batzea eta denon artean aurrera egitea; egunen batean amesten dugun mundu ideal horretara iritsi ahal izateko.

Mundu ideal horretan pentsatzen jarriz, eta batez ere, hezkuntza esparruari erreparatuz, hezkidetzan oinarrituriko curriculumak eta baliabide didaktikoak martxan daudela, hainbat eremutan nabarituko nuke, hala nola, ikasgaietako jardueretan, erabiltzen diren baliabideetan, espazioetan eta batik bat, ikasleen elkarrekiko harremanetan. Ikasleek barneratzen dituzten ideiak, beraien hitzetan kanporatu ohi ditituzte; esaterako, hori mutilena da eta hori neskena bezalako adierazpenetan. Beraz, gure eskoletan hezkidetzaren alde lan eginez, hainbat gauza aldatu beharko genituzkeela uste dut.

Hala ere, zaila da dagoeneko, sistematikoki curriculuma eta baliabide didaktikoak hezkidetzaturik egotea. Aurretik esan bezala, gaur egun oraindik sistema patriarkala nabari da eta horrek zuzenean eragiten du gure ekintzetan, askotan konturatu ez arren, sistema horren eraginez, guk ere mezu estereotipatuak helarazten ditugularik. Gainera, zenbaitek horren aurka lan egiteko gogorik ez dutela erakusten nabari dut, lan handiegia dela iruditzen zaielako edo. Horren eraginez, askotan gauzak dauden bezala utzi ohi dira, behin eta berriz akats berdinak errepikatuz.

Beraz, gauzak aldatu ahal izateko, eta batez ere, hezkuntza eremuan begirada hori aldatu ahal izateko, estrategia modura ondo egongo litzateke, lehenik eta behin, bertako profesionalen artean gai honek duen garrantziaren inguruko kontzientzia zabaltzea, gauzak agerian utziz eta adibideak emanez. Horretaz gain, etapa bakoitzean burutzen diren ekintzak hezkidetzaren ikuspuntutik aztertzeko arduradun bat izendatzea ere ideia ona izango litzatekeelakoan nago.

Hausnarketarekin amaitzeko, aurreko urteko sarreretatik Ane Lenizena gomendatzen dut. Asko gustatu zait, gai honen inguruan berak sortutako honako komiki hau.

Gainera, berarekin erabat ados nago. Gaur egun eskura ditugun baliabideak, oraindik ez dira guztiz hezkidetzaileak eta beharrezkoa izango da, denon artean lan eginez, horiek moldatu, ordezkatu eta berriak sortzea. Berak sortutako komikian ondo adierazi bezala, horretarako lehenik eta behin ikastexeetan diagnosia sustatu beharko litzateke; Maria Morenok argitaraturiko “Queremos coeducar” liburuan (27.orr) ongi aipatzen den moduan. Hortik aurrera, gauzak eraldatzen hasi behar dugulakoan nago. Beraz, jarrai dezagun lanean!

Curriculumak eraldatzen

    

       Mundua eguzkiaren inguruan biraka dagoen heinean, munduak berak ere ehundaka buelta ematen ditu. Ez bere buruarekiko itzuliak bakarrik, baita bira teknologiko, ekonomiko, sozial, eta abarrak ere. Hezkuntza bira horietara egokitzen saiatzen da metodologia eta baliabide berriak bilatuz. Hori hala izanik, erronka berri bat agertu zaigu azken aldian, emakume eta gizonen arteko berdintasuna. Aspaldiko kontua den arren, eta historikoki hainbeste pausu emanda egonda ere, munstroari begietara begiratu eta berau suntsitzeko ordua da. Beraz, hau eskolan barneratzeko aukera bat curriculumak aldatzea da.

   Emakundek 1997an argitaraturiko Ikastetxearen hezkidetza-eredua egiteko Gidan, hezkidetza ikuspuntu soziologiko, psikologiko, pedagogiko eta epistemologikotik aztertzen du, hezkuntzako arlo guztietan gai hau landu beharra erakutsiz.

Hala ere, hezkidetza curriculumean barneratzeko helburua duten ikastetxeek, zenbait oztoporekin egiten dute topo. Irakasleek adibidez, ez dute gai hau lantzeko formazio nahikorik. Horregatik, ezinbestekoa da irakaslegoari hurrengo bideoan ageri den bezalako ikastaro berriak eskaintzea.

Beste alde batetik, horma ekonomikoa aurkitzen dugu. Curriculumak eta baliabideak aldatu, proiektu berriak sortu eta ikastaro zein tailerrak garatzeko dirua behar da. Argi izan behar dugu, eskolan hezkidetzan erabilitako dirua gizarterako inbertsio baliagarria dela. 

Azkenik, irakasleen arteko desadostasunak ere existitzen direla esango nuke. Beraz, ezinbestekoa da zentruko zuzendaritzak hezkidetza lerro batzuk diseinatu eta baliabideak eskuragarri jarri behar dituela, denok norabide berean borroka dezagun.

Iaz Leirek idatzitako postean, 2014ean Gasteizen egindako hezkidetzari buruz egin zen ikerketa bat aurkeztu zuen. Uste dut, ikastetxe guztietan egin behar den diagnosia dela, beranduago estrategia zuzenak diseinatu ahal izateko.

Amaitzeko, lan egiten dudan ikastolako irakasle talde batek sorturiko proiektuaren berri eman nahiko nuke, baliabide pedagogiko bezala, oso polit eta egokia iruditzen zaidalako.  

M8 egunero da!

CURRICULUMA ETA BALIABIDE DIDAKTIKOAK MOLDATZEKO BEHARRA

   Historian zehar gizarteak matxista izateko joera handia izan duen arren, azken urteetan berdintasunerako pausuak ugariak izaten ari direla ukaezina da. Hala ere, oraindik ere gizonezkoek nagusitasun hori mantentzen dutela begi-bistakoa da, emakumezkoenganako zapalkuntzak presente jarraitzen duelarik. Gizarteko zenbait alderdi dira matxismo horrek barne hartzen dituenak; hala nola, hezkuntza.

     Hezkuntza gizarte patriarkalaren menpe dagoenez, matxismoaren zertzelada nabariak azaltzen dituela agerikoa da. Jakinekoa da gizonezkoek presentzia handiagoa izan ohi dutela testuinguru gehientsuenetan, emakumeak bigarren plano batera pasatuz. Eskoletan ere horrelakorik gertatzen da. Curriculumari edota hezkuntza baliabideei begiratu besterik ez dago benetako hezkidetza ematen ez dela ikusteko.

       Generoen artean dagoen alde hori laburtu ahal izateko, ezinbestekoa da curriculum hezkidetzaile bat sortzea. Curriculumak pertsonak generoaren arabera sailkatu beharrean, pertsona bakoitza izaki indibidual eta aske bat bezala hartu beharko luke, hezkuntza parekide bat lortu eta berdintasunerako pausuak ematea ahalbidetuz.

    Aurreko hau lortzeko asmoz, hainbat gida sortu dira. Hauetan, ikastetxeetan hezkidetzaren ikuspuntu hori nola sartu azaltzen dute. Hementxe uzten dizkizuet Eusko Jaurlaritzak sorturiko “Hezkuntza-sisteman hezkidetza etagenero-indarkeriaren prebentzioa lantzeko Gida Plana” eta Ereinek publikatutako “Oinarrizko hezkuntzako ikastetxeetan hezkidetza eta genero-berdintasunarenplana lantzeko Gida”.

   Bestalde, hezkidetzaren pentsamendu hau zabaldu ahal izateko, etorkizunean protagonistak izango diren haurrak horren inguruan heztea ezinbestekoa dela deritzot; hau da, inguru hezkidetzaile batean heztea. Horretarako, eskoletako langile guztiei gai honen inguruko ikastaroak emateaz gain, ikasleek hezkidetzari buruzko ikasgai bat izatea beharrezkoa litzatekeela iruditzen zait.

Horrekin batera, ikas materiala birmoldatu eta eduki sexista ezabatu beharko lirateke, eduki hezkidetzaileak sartzeko. Emakundek lan hau errazteko asmoz, “Nola landu eta aukeratu hezkidetzako ikasmaterialak” txostena plazaratu zuen.

     Hezkuntzan aldaketak ikusi ahal izateko, ordea, gizartearen ikuspuntua aldatu beharko litzatekeela uste dut; gizartea aldatzen den heinean, hezkuntza ere aldatzen baitoa. Beraz, gizarteak betaurreko moreak jantzi eta modu parekide batean pentsatzen hasi arte, hezkuntza guztiz hezkidetzailea lortzea ezinezkoa dela uste dut. Hori dela eta, gizarte guztiaren mobilizazioa beharrezkoa da, berdintasunezko mundu baten alde egiteko.

     Amaitzeko, aurreko edizioetako postak irakurtzen aritu ostean, Ane Lenizek sorturiko honetan partekatutako bideo hau ikustera animatzen zaituztet. Bertan, Kataluniako herri bateko eskolan, patioak hobetu ahal izateko aurrera eramandako proiektu bat ageri da. Anek dioen moduan, “patioa ikaskuntza eta harreman espazio hezkidetzailea bilakatu dute, ikasleen eta familien parte hartze aktiboaren bidez.”

Curriculuma eta baliabide didaktikoen inguruan hausnartzen

Azken urtetan egoera asko aldatu bada ere, oraindik badugu zer egina ikastetxe hezkidetzaileak
lortzeko bidean, argi baitaukat eskola mistoa izanagatik ere oraindik hezkidetzaile izateko asko
falta zaiola hezkuntzari. Aste honetako irakurgaian plazaratu den eskema oso egokia iruditu zait
irakasle gelan handian itsasteko:

Hona hemen aste honetan landutako gaia akrostiko batean islatuta:

Curriculuma eta baliabide didaktikoak hezkidetzaturik egotea zaila da egungo jendartean,
oraindik ere, androzentrismoa osa errotuta dugulako. Historia soilik gizonezkoen ikuspuntutik
kontatu digute eta guztiona izango balitz bezala islatu. Lanketa handia dugu baliabide didaktikoak
hezkidetzatik aztertzeko, eta hori gauzatze aldera ezinbesteko da hezitzaileok betaurreko moreak
jartzea.

Estrategia egokia izan daiteke ikastetxeen IKT arduradun bat egoten den moduan, hezkidetzaren
ardura duen bat izendatzea; pixkana material didaktikoak eraldatzen joateko. Horrez gain,
ezinbesteko da irakasle talde guztia “Hezkidetzan Esku Hartzen” bezalako ikastaroetan formatzea,
edo ekonomikoki kostua handia izango balitz, etapa bilera batzuetan hezkidetzako formazioa jasotzea.
 Zenbait ikastetxetan, hurrengo puzzlea bezalakoak ere oraindik erabiltzen dira, eta garrantzitsua da
horien diagnosi sakona eginda, aldatzeko neurriak ezartzea:

Aurreko edizioetako ikastarokideek egindako postak aztertu ostean, Amaia Chueca-rena
hautatu dut hurrengo bi arrazoiengatik; batetik, berak eginiko laburpena oso egokia iruditu zait;
eta, bestetik, berak partekatutako liburu hezkidetzaileak oso baliagarri izango zaizkit etorkizunean.

Partekidetu

Nire esperientzia partaidetza kolektiboaren munduan ez da oso zabala, baina badira askotan bizi izan ditudan eta errepikatu diren bizipenak. Askotan sentitu izan dut, nire iritzi edo bizipen bat konpartitzerakoan, aurrekoen aurpegiek edo hitzek desadostasuna eta gutxiespena erreflexatzea.  Oso barneratuta daukagun erantzun bat da, aurrekoarekin desados gaudenean, “gurea dena” defendatzea eta batzuetan bestearenaren kontra eginez. Eskolan, lagunekin, familian edo ta elkarteetan ikusi eta seguruenik egin ere izan dut.

Duela gutxi horrelako egoera batean aurkitu nintzen. Konkretuki emakume talde baten nengoen, eta gutariko batek bizi izandako momentu estu bat konpartitu zuen, eta bion artean konplizidaea igarri eta hitz egiten hasi ginen. Barnean, oso ezkutatuta izaten ditugun bizipenei hitz egiten. Momentu batean, taldekide baten aurpegira begiratu eta “ezezkoa” erakusten zuen keinu bat ikusi nuen. Eta hori eta gero, bere desadostasuna konpartitu zuen. Nire bizipena eta iritzia “infra baloratuz”.  Edo hori izan zen nik sentitu nuena. Badakit ez zela bere intentzioa, baina esateko erak min eman zidaten. Eta momentu batean konpartitu izandakoa konpartitzeagatik errudun sentitu nintzen. Talde horretan, aurretik adostu genuen taldearen helburu bat gure artean seguru eta eroso sentitzea zela. Eta bizitakoa eta gero, ni ez nintzen bape eroso sentitzen. Pertsona horrekin hitz egiteko gogoa izan dut, baina egia izan ez naiz ausartu, nire iritzia “txarto” hartuko duelakoan, edo min emango diolakoa.

Eta holakoak askotan ematen dira. Psikologiako karreran eta gerora ere, askotan ikusi dut pertsona askok bere burua “pertsona enpatikotzat” dutela, eta entzuteko gaitasuna beraien ezaugarri positiboetariko bat dela defendatzen. Ni barne. Baina askotan ez da horrela izaten. 

Baina ez kezkatu, ze gaitasun horiek landu eta garatu egin daitezke. Eta nire ustez inguru hezitzailean oso garrantzitsuak eta beharrezkoak diren gaitasunak dira. Hemen dituzue aipatutako gaitasunak lantzeko baliabide batzuk. ADIMEN EMOZIONALA ESKOLAN: GAITASUN SOZIALAK JOLASAREN BITARTEZ BARNERATUZ izeneko txosten bat ere aurkitu dut,  bertan ariketa desberdinak azaltzen dira. Interneten bilatu ezkero, pilo bat ariketa eta adibide agertzen dira. Espero dot erabilgarriak izatea, ni praktikan jartzeko gogoz nago ;).

Aurreko edizioetako ekarpenetatik , EMAKUMEON PARTE HARTZEA KOLOKAN? Izenekoa aukeratu dut. Bertan, bere idazleak, Maitek, parte hartzean bizi izandako momentu esanguratsu batzuk konpartitzen ditu. Lehenik eta behin, eskertu bere bizipenak konpartitu izanagatik. 

Ekarpen hau aukeratu dut, batetik bizipenak oso interesgarriak iruditzen zaizkidalako gure errealitatetik kanpo gertatzen direnak ezagutzeko. Eta beste batetik, Maitek gurekin partekatutako bizipen horietan, aste honetako “teorian” agertzen diren kontzeptu batzuekin zuzenean lotuta dagoelako. Konkretuki, “Partaidetzarako sexu-genero estereotipoek jartzen dituzten mugak” atalean, partaidetzarako zailtasunei buruz hitz egiten den atalarekin. Maitek azaldutakoan, gizon desberdinek bere partaidetzan izan duten “eragin negatiboa” argi eta garbi ikusten da. Oztopoak, lirainak, eta apunteetako adibide berbera “tabernan emakumeen presentziaren ezan erabakiak hartzea).

Parte hartuz, parte izaten, parte hartzen

Talde, kolektibo edo gizarte baten parte izatea zaila da, parte hartu gabe. Parte hartzeak, egitea edo ekitea, eragitea eskatzen du. Subjektu pasibo izatetik aktibo bilakatzera eta hor dago koxka. Horrela beraz, Parte hartuz elkartearen definizioari helduz “pertsonen komunitate bat antolatzeko eta mobilizatzeko prozesua da, eta, berorren bidez, eragile- edo subjektu-funtzioa hartzen dute pertsona horiek beren gain, kolektibo horren etorkizunari begira”. Partaidetza dugu aldaketarako tresna eta etorkizunari begiratzeko ikastetxea eta hezitzaileon papera baino hoberik ez udgu. 

Nire ikasleak etortzen zaizkit burura, proiektuka egiten dugu lan eta ikasleek erabakitzen dute proiektu bakoitzak egingo duen ibilbidea. Baina ikasle guztiek ote dute parte hartzeko aukera berdina? Talde txikietan daudenean, nahiz eta askotan guk sortu taldeak, talde gehienetan lidertza mutilek hartzen dute, baina egin beharreko zereginaren arabera lidertza hori aldatzen da. Neurketak, edo teknologiarekin lotutako gaietan orokorrean mutilek hartu dute lema. Aldiz, kartelak egin behar direnean, idatziz edo batez ere, apaindu behar direnean, neskek hautatzen dituzte koloreak, diseinua… Esanguratsua ezta?Talde eztabaidetara bultzatzen ditugunean, oso argi ikusten dira rolak nahiz eta oraindik oso txikiak izan. Zeintzuk hitz egiten dute lehendabizi? Edo zeintzuk ixten dituzte elkarrizketak beti esaldiak borobilduz?

Honen inguruko hausnarketa egin dugu lankide batzuekin, izaera kontua ote? ala estereotipoak? jartzen ditugun gaiak? Baloreak? Begi bistakoa da, txiki txikitatik buruan sartu diguten neska eta mutilen bereizketa. Neska ala mutil izateagatik irakatsi dizkiguten baloreak, mundu ikuskera edo parte hartzeko moduak... Emakumeoi txiki txikitatik irakatsi digutela, besteei entzuten lehendabizi, ez ohiu gehiegi egiten, eztabaida eta istiluetan atzean gelditzen, txukunak izaten… Orduan, mutilek gehiago parte hartzeak neskek ez dakitela parte hartzen esan nahi ote du edo beren intereseko gairik ez dugu jorratzen ikastetxean? Beren parte hartzeko moduak baloratzen ote ditugu?

Galdera mordoa datorkit burura ahalduntze bidean, partaidetza eremu berriak sortu beharko ditugu, emakumeak ahaldundu eta gizonezkoei besteei ere leku egiten eta eztabaida zein parte hartzeko beste modu batzuk badirela erakutsiz. Guk geuk parte hartuz, parte hartzeko bideak sortu, parte hartzen irakatsi eta eredu bilakatuz, parte hartzera gonbidatu, motibatu, bultzatu behar ditugu ikasleak, partaidetza parekidea sustatuz. 

Iazko ikastarokideen lanen artean Leire Garroren post hau aukeratu dut. Bereziki, definizioa gustatu zait oso eskematikoa, argia eta erabilgarria. 

Inguru hezitzaileetarako baliabideei dagokienez, Asturiasen sortutako gida liburu honek, parte hartzen irakasteko eskaintzen dituen balibaideak benetan erabilgarriak iruditzen zaizkit ikasleekin lantzeko. Bestetik, Tolosaldean garatzen hasi diren Womansarea proiketua ere eredugarria izan daitekeela iruditzen zait, dagoeneko lan mundura begira dauden ikasleekin lan egiteko. Gema Zelaiari egindako elkarrizketa partekartzen dizuet, pixka bat gehiago ezagutzeko.

Bada, nondik hasi eta nondik jarraitu, bide luzea dugu aurretik. Parte hartuz, parte hartzen eta parte izaten, ikasi eta irakatsi dezagun!

PARTE HARTU, IZATEKO PARTE

Animatu eta parte hartu! Zenbat aldiz entzun dugu esaldi hori? Agian ez da soilik animo kontua… agian beste baldintza batzuek ere zeresana dute partaidetzan. Eta emakumeen kasuan, generoak zeharo baldintzatzen du.

Adibidez, Ainhoa Azurmendi –k sagardo denboraldiaren irekiera ekitaldietan deskubritu duen fenomenoa. “Ez al dago gure inguruan ohore hori merezi duen emakumerik?” http://www.argia.eus/albistea/sagardo-denboraldiaren-irekiera

http://hezkeh0506.blogspot.com.es/2017/01/partaidetza-parekidea-eskubidea-baino.html Leire Garro  -k aurreko edizioetako posta batean zihoen moduan,honela laburbildu genezake parte hartzea:

v  Garatu daitekeen ahalmen bat da.

v  Inguruarekiko harremantzeko modu bat, errealitatea sortu eta aldatzeko baliagarria da.

v  Parte hartzea lotuta dago eragiten edo ezagun egiten zaizkigun eremuekin.

v  Erabakiak hartzea eta aurrera eramateko konpromisoa eskatzen du, jarrera bat da.

v  Hainbat eskubide sustatzen ditu eta hainbat egin behar eskatzen ditu.

v  Parte hartzea kolektiboa edo indibiduala izan daiteke.

Beraz, egun bizi dugun sistema aldatu nahi badugu, aldaketa horretan parte hartu behar dugu ezinbestean, sistema berri horren parte izango bagara.

 

Nire inguru hurbilean, emakumeen eta gizonen parte hartzea oso ondo zehaztuta dagoen eremu batean aldaketa txikiak ematen ari direla ikusteak pozten nau. Euskal Dantza tradizionalei buruz ari naiz. Egun hauetan berri hau irakurri dut https://www.berria.eus/albisteak/148401/iurretan_ere_ez_neska_eta_ez_mutil_dantzari_baizik.htm, baita bertan ageri den bideoa ikusi ere, eta azken urteotan tradizioz mutilek dantzatu dituzten dantzetan neskak ikustea gero eta ohikoagoa dela iruditu zait, oraindik asko falta den arren. Nik dantzarekiko dudan ideala berri honen izenburuarekin guztiz bat dator: ez neska eta ez mutil, dantzari baizik.

Aste honetako irakurgaian agertzen denez, generoa eta partaidetza kontu politikoa dira, oso lotuta daude herritartasunarekin eta gizonek zein emakumeek herritar izateko eta gauzatzeko eskubidea eta gaitasunarekin. Horregatik, emakumeen partaidetza sozio-politikoaz ari den bideo hau txertatzea pentsatu dut, guztiz harira datorrelako.

Bukatzeko, inguru hezitzaileetan parte hartzea lantzeko baliabide interesgarri bezala Haur eta Nerabeentzako Plana Lantzeko Esparru Programa https://www.savethechildren.es/sites/default/files/imce/docs/informe_euskera_participacion_euskadi_veuskeraok-2.pdf hautatu dut, oso konpletoa iruditu zaidalako, eta esparru askotan parte hartzea jorratzeko aukera ematen digulako.