Hizkuntza komunikazio sistema konplexuak bereganatu eta erabiltzeko giza gaitasuna da; komunikazioa informazioa transmititzearen jarduera da, pertsonen arteko ezinbesteko ekintza eta pertsona izateko eta gizartean bizi ahal izateko beharrezkoa da. Hitz egiteko dugun erak mundua konfiguratzen du eta nolakoa munduaren kontzepzioa, halakoa gure hizkuntza.
Hala, hizkuntza da komunikatzeko dugun era eta tresna nagusia: batez ere hitzak, baina baita ere zeinuak, sinboloak, doinuak, gorputz adierazpena, keinuak eta irudiak, besteak beste. Eta hizkuntzaren bitartez sentimenduak, pentsamenduak eta ideiak transmititzeaz gain, gure inguruko kultura transmititzen dugu, eta kulturarekin batera, estereotipoak. Egoera honetan, neutroa da hizkuntza? Aseptikoa?
“Feminismo, género y patriarcado” artikuluan Alda Faciok dion bezala, kultura batetik bestera gorabeherak egon arren, eta munduko leku bakoitzean bere erara azaldu, kultura ezagun guztiek partekatzen dituzten ezaugarrien artean patriarkatua aurkitzen dugu. Ideologia zehatz horretan pertsonen artean komunikatzeko sortutako sinbologia barne, modu esplizituan emakumeak eta beraiekin zerikusia duten rolak, lanak, tresnak, ingurune soziala eta abar debaluatzen dituen hizkera.
Jessica Murillok bere aldetik El lenguaje, la gran violencia contra la mujer dokumentuan azaltzen du hizkuntzaren bidez ikasten ditugula balioak eta errealitatea interpretatzeko modu konkretu bat, eta hori dela, hain zuzen, gero guk transmititzen duguna gure ekintza komunikatiboetan. Dugun errealitatean androzentrismoa da barneratzen ari garena eta transmititzen duguna, gizona delarik erreferentzia bakarra, emakumea haren mendekotzat hartuz. Beraz, hizkuntza, edo hizkuntzaren erabilera, ez da “errugabea”; aukeratu egiten du zer eta nola transmititu, eta, ondorioz, bizitza nola irudikatu.
Horrek esan nahi du erabiltzen dugun hizkuntza maskulinoa baldin bada, gure imaginario eta iruditegiak ere androzentrikoak izango direla. Bortizkeria sinbolikoaz hitz egin dezakegu muga jartzen diolako irudikariari eta emakumeak isilarazten dituelako.
Nola, orduan, ez aldarrikatu gu aipatzeko beharra? Populazioaren erdia baino gehiago gara eta hizkuntzak baditu errekurtso nahikoak eta gehiago emakumeak gizonak beste irudikatuak egotea lortzeko. Georges Steinerrek zion bezala “aipatzen ez dena ez dago, izendatzen ez dena ez da existitzen”. Gu hemen gaude, ez? Existitzen gara, hizkuntza eta ordena sinbolikoan ere lekua izan behar dugu.
Hizkuntza nola erabiltzen den hiztegietan aztertzeko hainbat hitz bilatu ditut euskaraz eta gaztelaniaz. Behaketa horren ondorioz, hiztegiek sexismoa ezkutatzen dutela jakin ahal izan dut. Euskarazko femeninoak diren hitzen definizioetan adiera gutxiago, azalpen laburragoak, aipamen asimetrikoak eta gizonen edo arren "zerbait direla" agertzen baitira. Gaztelaniazko hitzen kasuan, bat ez da agertzen eta besteen kasuan, maskulino hitzen “bukaerak” dira agertzen direnak.
Beraz, euskarazko hiztegian emakumeen presentzia txikiagoa da, garrantzi gutxiagokoa eta asimetrikoa. Gaztelaniazko hiztegietan larriagoa da oraindik, femeninoak diren hitz osoak ez baitira agertzen eta hori da emakumeari protagonismoa ez ematea eta ondorioz, identitatea garatzeko oztopoak jartzea. Arrazoia lengoaiaren ekonomizatzea ote? Izan ere, Igancio Bosquek Real Academia españolak onartua den txostenean dio:
El uso gramatical no tiene connotación machista alguna sino que se funda en el criterio de cualquier lengua, la gramática y la economía, es decir, expresar un contenido con el menor número de palabras posible.
Hitz gutxi batzuk aurrezteagatik emakumeok sakrifikatu behar ditugu?
Bukatzeko, eskolak egin beharreko erronkak hauek izan beharko liratekela iruditzen zait:
- Erabiltzen dugun hizkuntzaren sexismoaz ohartu eta aldatzeko prest agertu.
- Hizkuntzaren erabilera ez sexistarako gomendioak komentatu eta praktikan jarri.
- Kantak (gabonetakoa), ipuinak , begiratu eta aztertu eta beharrezkoa balitz egokitu.
- Emakumezkoen presentzia bermatu.
- Gurasoekin bilerak, askotan euskaraz eta gazteleraz egiten direnez, gazteleraz zer esan behar den aldez aurretik prestatu orokortasunean (maskulinoan) ez erortzeko.
Aurreko urteetako sarrera hau hautatuko nuke: http://hezkeh0506.blogspot.com.es/2015/12/hizkuntza-versus-komunikazioa.html
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina