Hizkuntza sexista eta erabilera sexista

Inguratzen gaituzten hizkuntzak kutsu sexista daukate. Hik hasiko “ Zergatik erabili behardugu hizkera ez-sexista?” artikuluan Alvaro Garcia Meseguerrek (hizkera sexistaren gaian espezializatutako espainiar hizkuntzalariak) dioenez, euskarak oso zama sexista txikia dauka. Erdaren artean gaztelaniaren zama sexista % 80koa da, frantsesarena % 40koa, ingelesarena % 15ekoa eta euskararena % 5ekoa. Baina elebidunak garen heinean eta jendarte honetan bizi garenez  gure sinbolikoan berez generorik gabeko hitz askori generoa jartzen diogu.  

“Hizkuntzan bi sexismo mota agertzen zaizkigu: sexismo linguistikoa eta sexismo soziala. Lehenengoaren barruan maila sintaktikoa eta maila lexikoa dauzkagu. Sexismo linguistikoa forma da eta soziala fondoa, beraz, aurreko paragrafoan aipatu ditugun portzentaia eta desorekak sexismo linguistikoan agertzen zaizkigu. Horrek esan nahi du sexismo soziala berdina dela hizkuntza guztietan, fondo bera daukagu kultura desberdinetan, pentsamolde edo ikuspegi patriarkala barneratuta dago guztion garunetan, izan beltz, eder, aberats, altu, gazte, ekialdeko edo bestelakoa.”

Sexismo linguistikoari buruz Amelia Barquinen “Euskal Hiztegiak” postean honela esaten du:

“Hiztegigileek esan ohi dute haiek ez dutela etxeko ezer jartzen, haiek hiztunen erabilera baino ez dutela jasotzen hiztegietan, eta erabilera aldatu ahala, hiztegiek hartzen dituzten hitzak aldatzen joaten direla; alegia, gizartea dela hiztegian dagoenaren erantzulea; gizartea aldatu ahala (matxista izateari utzi ahala), hizkuntza ere aldatuko da eta aldaketa hori hiztegietan islatuko da. “

Baina ondoren hiztegietan bilatutako hainbat adibideen bitartez erakusten du nola emakume edo alua hitzek balorazio negatiboa dakarte edota adiera askoz gutxiago azaltzen dutela.

Horren inguruko azterketa zehatzagoa egiten du “Euskararen erabilera ez sexista” gidan. Gida honekin euskararen erabilpenaren inguruko hausnarketa egin dezakegu gure hizkuntza hezkidetzaileagoa izan dadin.

http://www.ehu.eus/e-makumeak/docs/eusk_gida_eu.pdf

Ikastetxean gure erronkak honako hauek izan daitezke:

-          Ikas materialak aztertu: hizkera, estereotipoen agerpena, erabiltzen diren irudi eta sinboloak, lanbideak, adjetiboak, harreman motak…

-          Gure jarrera eta hizkuntzari erreparatu: kurrikulu izkutari adi egoten.

-          Ikasleen jarrera aktiboa eta ikuspegi kritikoa piztutzea: esaerak, kantuak, hitz egiteko erak, irainak…aztertuz.

-          Hizkuntza hezkidetzailearen alde egin. Hitz  baztertzaileak deuseztatu behar ditugu eta  behar izanez gero hitz berriak bilatu.

“Hizkuntza hezkidetzailea hizkuntza justuagoa da, pertsona guztiak errepresentaturik daudelako, barneratuak, berdin kontsideratuak, baloratuak eta hitza dutelako. Hori dela eta, hizkuntza hezkidetzailea erabiliz bai igorlearen, bai jasotzailearen ongizatea hobetzen da.”