ADIERAZPEN ES SEXISTARAKO BIDEA: IDENTITATEAREN ERAIKUNTZAN ERREFERENTE KOMUNIKATIBO BERRIEN BILA

Gizartean ematen diren hizkuntza adierazpen gehienak oharkabekoak dira, joera bati edota tradizio bati erantzuten diote gehienetan. esaten den horretan, badira azpimarratu egiten diren elementu sinboliokak, hein handi batean estereotipoak indartzen dituztenak eta aldi berean, badira agertzen ez diren bestelako elementuak, kasu gehienetan, emakumeren espazio sinbolikoari erreferentzia egiten dietenak. 

Hitz egiteko modua sozializazio prozesuaren parte da, eta testuinguruak beraz asko baldintzaten omen du gure hitz egiteko moduak. Hizkuntza ez sexista emateko hiztunen aldetik kontzientziazio bat egon behar da.

Hizkuntza era arrazistarekin ematen den moduan, hitz egiten dutenek ez badira jabetzen egiten ditzuten adierazpenak arrazakeria santzuak dituela, hainbat eta hainbat termino arrazista egongo dira etangabe errepikatuko dituztenak eurak ohartu barik.

Motxane-en HIZKUNTZAREN GARRANTZIA; EZINEZKOA DA EZ KOMUNIKATZEA argitalpena orginala irudi zait, batez ere, Bakartxo Arrizabalagaren artikuluan oinarrituz,  itzulpengintzaren zenbait kontu interesgarri aipatzen dituelako. Bost ideia nagusi aipatzen ditu:

-Nahiz eta itzultzaile kopuru handiagoa izan emakumeena gizonezkoena baino, itzultzaile ezagunenak gizonezkoak dira.

-Itzulpengintzan feministek egindako lanetan, hizkera patriarkalaren azterketa egin da.

- Itzulpenen bitartez, hizkera berri bat sortzen saiatu dira.

- Feminismoak erabili dituen baliabide batzuk aipatzen ditu

-Ingelesetik gaztelerara itzulitako lan batzuen itzulpen sexista ere agerian uzten du.

                Bost ideia nagusi horien artean hirugarrena litzateke estrategikoenetako bat: Itzulpenen bitartez, hizkera berri bat sortzen saiatzen dira. Fenomeno hori, toponimian ere ikus genezake, Nafarroako Bi  Hazpeak adibidez, gaztelaniara Dos Hermanas bezala itzulia izan zen. Hizkuntza aldetik, ordezkapen toponimiko horrek dakarren manipulazioaz gain, toponimoaren esanahia bera sexualizatzea dakar. Itzulpenek beraz, itzultzailea den horrek ikuskera adieraz dezakete, eta kasu askotan, esanahiak itzultzailearen interesen arabera egiten dira. Hizkuntza adierazpenetan ere, hitz egiteko moduek, zeharkako intentsionalitate bat erakutsi lezakete. Zentzu horretan hau esan genezake:

Hitz egiten dugun hori izaten amaitzen dugu

                Geure izaera ere, geure ahozko zein idatzizko adierazpenean ere ikusgai da, izan ere, geure identitatea, hein handi batean, geure adierazteko moduarekin batera eraikitzen doa.

Hizkuntza ez sexista giden artean, gaztelaniarako, Marivi Fernández-en HITZAK BAINO GEHIAGO argitalpenean gomendaturiko gida aproposa iruditu zait.

https://www.um.es/u-igualdad/documentos/guia-leng-no-sexista.pdf

Euskarazko hizkuntza ez sexistarako gida gutxiago omen daude, eta aipagarrienetako bat Emakunderen gida litzateke:

https://www.ehu.eus/documents/2007376/0/erabilera_ez_sexista

Hizkuntza ez sexista erabiltzeko erronkak ugariak dira: Hasteko, zaila delako urteetan zehar izandako hitz egiteko era sexista hori aldatzea. Kasu gehienetan oharkabean egiten dugulako, eta beraz, ez gara kontziente izaten. Eta horrez gain, ez dira beharrezkoak diren erreferenteak egoten, era ez sexistan nola hitz egin beharko genukeen ez dakigulako.

Ikasleen aldetik, nerabetasunean ematen diren hitz egiteko era informalek, gaztelaniara jotzeko joera dute, eta horrek agian, gaztelaniazko esaera sexisten erabilpena areagotzea dakar.

Gaztelaniaz hitz egitea modan omen dago, “si hablas castellano eres guay”. Gaztelaniak nerabe askori, iraintzeko edota umorea egiteko baliagarria egiten zaie (tamalez euskaraz baino gehiago). Gaztelaniarako joera hori, errebeldia puntu bat ere izan dezake adin horretako nerabeen artean, arauak hausteko joera izaten dutenez (autoafirmaziorako prozesuan), hezkuntza zentroetako hizkuntza  arautuaren (euskara) kontra ere egin dezakete, gaztelaniaren erabilera igoz.

Hizkuntzak ere badu generoa eta euskarekin ere nabarmena da. Nerabeen artean, neskek erabiltzen omen dute euskara gehiago mutilak baino. Gerta liteke beraz, arauak hausteko joera hori, eta beraz, gaztelaniara jotzeko tendentzia hori, gehiago ematea mutiletan nesketan baino. Era horretako fenomenoak beraz, kontuan hartu beharko genituzke, ikusi den moduan, hizkuntza hautuek eta erabilera formek generoa ere badutelako.

 EAEko IKASLEEN EUSKARAREN ERABILERA ESKOLA-GIROAN, 2011-2015 txostenean, argi ikus daiteke generoen artean ematen den aldea:

http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/dih4/eu_2091/adjuntos/Arrue_2011_2015_Txosten_teknikoa_e.pdf