ESPAZIO PUBLIKOA BERRESKURATUZ

Errepresentazioa eta denboraren erabilera hizpide, hainbat eremutan duen garrantziaz ohartzeko parada izan dugu. Besteak beste, espazio fisikoa (hirigintza), espazio birtuala eta ikusentzunezkoa zein espazio literarioak aztertzeko aukera izanik denboraren erabileraren kudeaketa berdinkideaz ohartuz.

Espazioaren diseinuan eta erabileran zentratuko naiz hurrengo lerroetan. Jakina da espazioak orokorrean, bere erabileragatik definituak izaten direla eta hauen antolakuntzak boterearekin zuzenki erlazionatuta daude. Hirigintza, espazio publikoa antolatzeko modua bezala definitzen bada, jendartearen bizitzarekin lotura zuzena du. erabilera maskulino batetik pentsatua izan da, lan produktiboak gauzatzeko definitua eta ez horrenbeste lan erreproduktiboak kontutan hartzeko. Hortaz patriarkatua berproduzitzera bideratua dago eta beraz sexista eta diskriminatzailea dela ondoriozta daiteke. Hamaika Telebistako Idemtitateak saioko Hirigintza eta generoa-an azaltzen da ideia hau.

Lan erreproduktiboak (lan merkatutik kanpo geratu diren lan guztiak, adibidez zaintza lanak) deitutako horiek, ez dira aintzat hartu eta merezi duten lekua ez zaie eskaini ikusezin bilakatuz. Enplegua duen gizona izan da hirigintzaren abiapuntu eta eredu horretatik at geratzen diren gainontzeko guztiak ez dira kontutan hartu. Adibide gisa, kaleen %80a errepideek hartzen duten bitartean %20a oinezkoentzako bideratua da, beste behin ere, kapitalismoa eta patriarkatuaren arteko binomioa berproduzituz. Baina ez hori bakarrik, izan ere, historikoki emakumeek egin izan dituzten lan erreproduktiboak espazioaren hierarkizazioan galtzaile ateratzen dira, hala nola arropak kalean eskegitzearen debekuarekin zein sukaldeak etxebizitzetako espazio geroz eta txikiagoak bihurtuz, edota haurrak espazio publikoan mugatuz, eurentzako diseinatutako jolas parkeetara bideratuz eta ez herriko plazetan dagokien protagonismoa erakutsiz.

Kaleen edota espazio publikoaren erabilpen anitza ematen ez bada, kaleen erabilpena eta bizitza amaitzen da eta beraz, bizitza bera ere akabatu egiten da. Kaleak eta espazio publikoa bigarren mailako espazioak bilakatuz gero, espazio pribatuetan bizitza egitera bideratzen gaituzte, bakartasunera eta indibidualismora kondenatuz eta komunitatearen kalterako kapitalismoaren mesederako den bitartean.

Kale izendegiei dagokienez, emakumeen errepresentazioa ere eskasa dela ikus dezakegu %10-15 bitartean kokatzen direlarik eta gehinetan ama birjina baten izena hartzen dutelarik, horrek duen inpakto sinbolikoarekin, berriro ere historiatik ezabatuak direlako ikusezin bihurtuz, belaunaldi berriak kasu honetan ere erreferente diren emakumeak desagerrarariz.

Hirigintzakemakumeen beharrak kontutan hartzen ez dituelaren beste adibide bat hiri zein herrietako gune ilunak dira. Bideo honetan, mintzatzen dira, Aitziber Ibaibarriaga eta Aitziber Virgel arkitektoek.

Jakina da, emakumeok kalean eraso sexistak pairatzeko arriskuan gaudela. Baina hiriaren egiturak eraso horiek erraztu edo oztopatzen ditu. Kale bat iluna bada, zoko eta bazter ugari baditu, emakumeok segurtasun falta handiagoa sentituko dugu. Gainera, emakumeok zaintza lanen ardura gehiena oraindik ere gure gain hartzen dugunez, oztopo arkitektonikoak gure kalterako ere badira. (Aldapa baten kale batetan eskailerak jartzen dituztenean, gurpildun aulkiak, erosketak egiteko orgak, edo haurren aulkiak etab. eramatea zailago egiten dute). Emakumeek irisgarritasun eta segurtasun eskasa duten gune beltz hauek identifikatzea, aztertzea eta hobekuntza proposamenak martxan jartzea beharrezkoa da eta horren adibide dugu Basauriko hiri debekatuaren mapa.

 

Hezitzaileak garen aldetik eta gure inguru hurbileko espazioei dagokienez, espazioaren beraren erabileran gakoa dagoela iruditzen zait. Eskola kultura, maskulinitate hegemonikora bideratzeko pentsatua dagoela uste dut izan ere, batzuk (mutilek) espazioaren zati handiena okupatzen duten bitartean, beste batzuek (neskak) albo perfieriara bideratuak izaten dira sarritan, patioen antolakuntza (futbol zelaiak espazioaren gehiengoa okupatzen baitu) dugu adibide argia.

Espazioa eraldatu beharrean aurkitzen garela iruditzen zait, espazio horren erabilera baldintzatzeko intentzioz. Espazioaren diseinu eta erabilera bateratu beharreko faktoreak direla iruditzen zait, mutil edo neska gehienak ikusten ditugunean espazio batean edo bestean kokatuta, genero espazio baten moduan kontzeptualizatzen da bai espazioa bera, baita ikaslegoa ere. Espazioak berak, harremanak baldintzatzen ditu eta sexuaren araberako botere harremanak zein pribilegioak finkatzen ditu, baita adin zein aniztasun funtzionalaren araberakoak ere. Haunarketa hau egin ezean, eskoletako espazioek, jendarte patriarkalaren desberdinkeriak bistaratu eta erreproduzituko ditu. Patioaren berrantolaketa hori gauzatzeko, Marina Subirats eta Amparo Tomé-ren "Balones fuera. Reconstruir los espacios desde la coeducación" liburua partekatu nahiko nuke, izan ere gai honen inguruan hausnarketa eta eraldaketa gauzatzeko baliabide aproposa dela iruditzen zait. Gainera patioaren beraren diseinuan eta dekorazioan ere eraginez aldaketak bideratu daitezke, artikulo honetan azaltzen denez. Bestalde, komunen erabileraren inguruan (mutilek zutik pixa egiten dute eta neskek aldiz eserita, zein sexuaren arabera bereiztearen derrigorrezkotasuna) hausnarketa burutzeko "Inexperadxs" proiektua ere. Aurretik aipatutako hiru baliabide hauek, espazioen inguruan sentsibilizazioa burutzeko baliabide aproposak direla iruditzen zait.

 

 

 

Gauzak honela, eremu hezitzailean aurretik aipatutakoa lantzeko erronkak honakoak direla iruditzen zait:

- Espazioek eta denborak, zein errepresentazioak duen garrantziaz ohartu eta sentsibilizatu.

- Berdintasunezko espazioak ikastetxeetan disenaitu, berrantolatu eta sustatu.(generoa eta ikaslegoaren aniztasuna kontutan hartuz)

- Genero rolei atxikitxen ez zaizkien jolasak eta jolas ez-sexistak sustatu.

- Emakumeak ahaldundu espazio publikoa bereganatzeko.

- Espazio publikoan (hiri zein herrietan) emakumeen izenak erreferente bilakatu (emakumezkoen kale izendegia handitu).

- Gune ilunak identifikatu eta hobekuntzak proosatu eta gauza daitezen bultzatu.

 

 

 

Aurreko edizioetako ikastarokideek egindako post-en artean Maite-rena aukeratu dut, izan ere, hirigintza feminismoaren ikuspegitik lantzeko aurkezten duen artikuloa oso interesgarria iruditzeaz ezezik, aproposak ere iruditu zaizkit patioen inguruan partekatu dituen irudiak.