ABESBATZAN AHOTS GUZTIAK DIRA BEHARREZKOAK

 

ERRESPETA DITZAGUN DESBERDINTASUNAK!

Curriculum ezkutuari buruzko artikulu hau oso interesgarria iruditu zait. Hortik, ondorengo paragrafoa atera dut: "Hezkuntza-sistemaren oinarrian dagoen mitoetako bat eskolatzearen ustezko naturaltasuna eta objektibotasuna da, eta, ondorioz, ziurtzat jotzen da eskola berdina dela ikasle guztientzat. Baina gauza bera eman nahi izateak ez du esan nahi eskolan diseinatzen den guztia ikasten denik, ezta ikasle guztiek modu berean ikasten dutenik ere, eta, berdintasuna sustatzetik urrun, gizartean diskriminazio nagusiak errepikatzen lagun dezake.”

Alde batetik, eskola ez da erakunde neutrala, baizik eta erreprodukzio sozial, ekonomiko eta kulturalerako mekanismo gisa jarduten du. Eta bestetik, identitatea ez da modu espontaneoan sortzen. Aitzitik, identitatea ikasleak murgilduta dauden kulturatik eta testuinguru sozialetik abiatuta egiten den eraikuntza da.

Horregatik, eskolak, gizarte-espazio eta kultura transmititzaile gisa, hainbat modutan jarduten du eta eragiten du ikasleen identitatearen garapenean. Horietako bat curriculum esplizitua da. Horren barruan nahita planifikatzen diren jarduerak, edukiak eta helburuak daude. Beste modu bat curriculum ezkutua da. Bertan sartzen dira esplizitatuta ez daudenak eta inkontzienteak direnak. Curriculum horren bidez, ikastetxeek ikasleen identitatearen garapenean modu sotilean eragiten dute. Ikasleen identitatean izandako ondorioak ez dira beti negatiboak, baina esplizituki eta kontzienteki ez planteatzeak bereziki arriskutsu bihurtzen du curriculum ezkutua.

Curriculum ezkutua oso baliabide boteretsua da eskoletan eguneroko ohituren bidez transmititzen diren arauak, balioak eta harreman sozialak ikasteko. Curriculum ezkutuaren barruan, nabarmentzekoa da genero-curriculum ezkutua, ikasleak eredu dikotomiko eta lehenetsi batean kokatzen dituena, askatasunean garatzea eragozten duena eta ezarritako ereduetatik ateratzen diren pertsonak baztertzen dituena. Eta generoaren curriculum ezkutu horrek, ikasle bakoitza zer den ez ezik, nolakoa izan behar duen, nola jokatu behar duen, zer sentimendu izan behar dituen eta, are gehiago, nolakoa izan behar diren bere bizi-proiektua, etorkizuna eta bizitza profesionala zehazten ditu.

Genero-curriculum ezkutua estereotipo sexualez beteta dago, askotan rol sexual estereotipatuetan oinarritutako irudi femeninoa edo maskulinoa aurkezten duelako, mutilentzat eta neskentzat baimendutako jolasak definitzen dituelako, espazioak sexu hegemonikoaren beharren arabera mugatzen dituelako, testu-liburuetan, historian, kulturan eta zientzian emakumea ikusezin bihurtzen duelako, emakumeak hizkuntzarekin baztertzen dituelako, jokabide-patroiak aurkezten dituelako, eta abar.

Mezu subliminal horiekin guztiekin, ikastetxeak  gizarte-eredu hegemonikoaren marjinen barruan zehazten du ikasleen identitatearen garapena, ez du askatasunik eta aniztasunik baimentzen, eta sufrimendu izugarria eragiten die markatutako bidetik ateratzen diren pertsonei.

Horregatik, hain garrantzitsua da irakasleen eta ikasleen espiritu kritikoa garatzea, ezkutuan dagoenaz jabetzea eta argitara ateratzea. Ezinbestekoa da tolerantzian eta desberdintasunekiko errespetuan heztea, bai eta ikasleei aukeratzeko askatasuna eskaintzea ere, askatasunean hazten uzten ez duten estereotipoak eta ereduak alde batera utzita.

Aurreko edizioetako ikastarokideek egindako post hau aukeratu dut, Olatz Ucinena, bere mezua nirearekin bat datorrelako: identitatea askatasunean garatu behar da. Izenburuan argi eta garbi adierazten du: “identitatearen garapenean askatasunaren alde!” Olatzek dionez, “Pertsona egitura hegemonikoaren, hierarkikoaren eta baztertzailearen mende gaude, eta egitura horrek diskriminatu egiten ditu identitate batzuk beste batzuen aurrean.”

"Ikasleen arteko tratu txarrak. ISEI-IVEIren Bullying 2018" txostenean aztertzen da ea ikasleak diskriminatuta sentitzen diren genero-arrazoiengatik edo sexu-orientazioagatik.

Grafiko honetan agertzen dira emaitzak:

Ikasle gehienek uste dute ez direla ikaskideak baztertzen genero edo sexu-orientazio arrazoiengatik (LHko % 70,0 eta DBHko % 71,4). Hala ere, gainerako % 29tik, Lehen Hezkuntzako ikasleen % 11,3k dio neska izateagatik baztertzen dela, eta % 10,0ek, mutila izateagatik, eta horrek adierazten du oraindik ere beharrezkoa dela sexismoa lantzea gelan adin oso goiztiarretatik. DBHn bazterketaren ehuneko altuena gertatzen da gaytzat hartzen delako (% 15,9), eta sexu-orientazioarekiko zurrumurruen eraginez (% 10,6).

Urteak daramatzagu aniztasunarekiko errespetuzko ikastetxea inklusiboaren eta hezkidetzailearen aldeko apustua egiten, baina nire inguruaren behaketak baieztatzen dit oraindik aurreiritziak eta desberdinak direnarekiko diskriminazio eta basterkeria daudela.

Aniztasunak gure bizia eta harremanak aberasten ditu. Abesbatzak ahots desberdinekin osatzen dira eta guztiak dira beharrezkoak.

Carlos Bauteren "Saiatu errespetatzen" abestia hemen duzue. Kantaren letra izugarria iruditzen zait.