Identitatea
autokontzeptuaz haratago doan ideia da eta nor
naiz ni? galderari erantzuten dio. Beste pertsonengandik bereiztea eta,
aldi berean, talde baten partaide izatea ahalbideratzen duten ezaugarriei edo
alderdiei dagokie identitatea. Eraikuntza pertsonala, subjektibo eta banakakoa
da, baina baita eraikuntza soziala ere.
Identitatearen
garapena haurtzaroan hasi egiten dela, nerabezaroan bereziki garrantzitsua
bihurtzen da eta bizitza osoan zehar jarraitzen duen zeregina da. Identitatea
hiru prozesuen ondorioa da: biologikoa, psikologikoa eta soziala, elementu kultural
eta baita politikoak ere barnebilduz. Nolabaiteko arau-orientazioa ere badu. Izan ere, gizarte-sisteman
partekatutako balioen, arauen eta kode kulturalen barneraketarekiko lotura
estuan sortzen da identitatea.
Genero identitatea
norbera gizon, emakume edo bestelakorik izatearen pertzepzio subjektiboari
dagokio. Gure gizartean bi arketipo zurrun gailendu dira: emakume edo gizona
izateko aukera polar eta bitar bakarra. Bat ala bestea izateak markatuko digu zelan
jantzi, zelan jardun, eta finean, zelan bizi.
Bi kategoria posible
horietatik at kokatzen diren identitateak gatazkatsu gisa interpretatuak izan
dira. Alabaina, badaude gizon edo emakume izatearekin identifikatzen ez diren
pertsonak: transgeneroak (jaiotzerakoan egokitu ez zaion genero batekin
identifikatzen direnak), intergeneroak (bi generoen artean sentitzen direnak)
edo ageneroak (genero-identitaterik ez dutenak), androginoak, poligeneroak,
hirugarren generokoak, pangeneroak... Horregatik, generoak ekar dezakeen
determinismotik ihes egiteko, genero “egoteko” modu bat gisa ulertu beharra
dago, eta ez “izateko” modu bat gisa.
Euskal Herrian topa
ditzakegun adibide ezagunenetakoen artean Josebe Iturrioz-en kasua dugu. Orain
dela oso gutxi eskainitako elkarrizketa batean transgenerotzat jotzen zuen bere
burua, zera adieraziz:
“Binarismoa
da guk mundua antolatzeko daukagun modu bat. Guk mundua antolatzerakoan gizonak
eta emakumeak definitzen ditugunean oposizioz definitzen ditugu. Kategoria
horiek elkarren artean baztertzaileak dira, eta oposizioz ulertzen ditugunez,
ez dugu aukerarik pentsatzeko ezaugarri desberdinak izan ditzakegula.
Egon
daiteke tipo bat itxuraz oso maskulinoa dena baina sentsibilitate berezi bat
duena. Orduan, tipo hori jada ez da tipoa? Tipo bati kendu egin behar zaizkio
ezaugarri femeninoak izateko aukera?
Dualismo
horretatik atera behar dugu eta gorputzen konplexutasuna ulertu.
Feminitatea eta
maskulinitatea, hau da, arra eta emea kontzeptuak desnaturalizatzea, binomio
hori zalantzan jartzea eta generoen definizio hertsi eta zurrun hori zalantzan
jartzea”.
"Ez dakit gizonezkoa ala emakumezkoa
naizen. Ez dakit zein punturaino nahi diodan galdera horri erantzun itxi bat
eman"
Heziberrik, Norbera izaten ikasteko konpetentziaren
osagaitzat jotzen du Sexu-nortasunaren autorregulazioa (54.
orrialdean). “Sexu-nortasuna zehazten dute emakumea, gizona edo sexuartekoa
izatea dakarten ezaugarri biologikoen kontzientziak eta norberak sexualki gehien
identifikatzen dituen ezaugarri psikologikoen kontzientziak” esanez hasten da. Beranduago,
testuak azaltzen du nola “Sarri askotan gertatzen da ezaugarri biologikoak eta
psikologikoak bat ez etortzea”. Horrelako kasuak emanez gero, “eskola
inklusiboaren planteamenduan sartzen da aniztasun horren errekonozimendu-faltaz
kontzientzia hartzea, genero-arrazoiengatiko gizarte-presioez eta bazterketez
jabetzea, eta diskriminazio-egoerak erregulatzea”.
Ezkutuko curriculumak zentzu horretan eragiteko kontutan hartu beharreko elementuak dira: genero
aniztasunarekiko tolerantziaren sustapena, erreferenteen eskaintza, pertsona
horien identitate librerako askatasuna bermatzea arropa, izendapen nahiz
komun/aldagelak aukeratzeko, etab.
Ingurua hurbilean genero-aniztasunari buruz somatzen
dudan errealitatea zera da: aurreiritzi asko eta ezjakintasun handia
dagoela. Niri ustez, esparri honetako
erronkarik nagusiena gure gizartean genero sistema modu binarioan ulertzearen
desikasketa egitea da. Alegia, Josebe Iturriozek goian esan bezala, gizarte
gisa ulertu behar dugu ez dagoela zertan izan gizon zein emakume. Eta halaber,
pertsona batek, bere sexua edozein delarik, feminitatearen nahiz
maskulinitatearen elementu desberdinak barnebil ditzazkeen identitatea
garatzeko eskubidea duela.
Iazko Janire Itsasoren Sistema
bitarretik haratago post-a aukeratu dut, egiten duen irakurketa gustatzen
zaidalako:
http://hezkeh0506.blogspot.com/2018/02/sistema-bitarretik-harago.html
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina