Non daude emakume izenak kaleetan?

Garazi Esnaolaren “deseraikiz berreraikitzen, egin lekua, eman denbora” posta hautatu dut iazkoen artean. Modu natural batean, etxetik irten eta ikusten dituen adibideak azalduz, emakumeen errepresentazioan orekarik ez dagoela garbi adierazten du. Eskolara iristean ikusten den paisaiarekin ere hainbat galdera airean uzten ditu hausnarketarako, espazioen eta denboraren kudeaketaren inguruan.

Ni ere antzeko ariketa bat egiten saiatu naiz eta Zarautzeko kale eta plazen izendegia aztertu eta amaieran urbanismoaren erronken garrantziari erreparatu diot.

Historia zerbait aipatzearren, 1979ean lehen udal-gobernu demokratikoak Frankismo garaiko kale izen asko aldatu zituela azaldu behar da. Kaleak izendatzeko Batzordean erabili zituzten irizpideak ondorengoak izan omen ziren: lekuko toponimia (baserri izenak), herriko pertsona ezagunak eta euskal pertsona esanguratsuak. Ez ziren emakumeen aitortza egiten batere saiatu, zeren emakume izen bakarra proposatu zuten, "Maria Etxetxiki". Urte askotan herrian, emagin lana egindako emakumearen, baserri aurreko kaleari jarri zioten izen hori.

Gaur eguneko kale izenak ikusita, argi geratzen da asko ez dugula aurreratu. Herrian dauden 96 kale eta plazetatik, 28 izen pertsonai maskulinoenak dira eta soilik sei emakumezkoenak. Horietatik hiru Santak eta beste bi sorginekin zerikusia dutenak, Sorginsoro eta Sorginmuiño. Beraz badugu zertan hobetu emakumeen errepresentazioa handitzeko, eta nahiz eta feminismoaren haizea alde eduki eta eguna berezia izan, joan den azaroaren 24an  Udalean, Zarauzko kale, leku eta eraikinei emakumeen izenak jartzeko mozioa aurkeztu zen eta EZ zen onartu (12 bozka kontra eta 9 alde).

Zaida Fernandezek dioen moduan, “Urbanismoa historiaren materialtasuna da. Aipatzen ez dena ez da existitzen, ez da errekonozitzen. Leku bat izendatzea, monumentu bat diseinatzea edo oroitzapenezko plaka batekin seinaleztatzea oroimen sozialaren parte da, jendartean garrantzitsutzat jotzen duguna ahanzturatik berreskuratzea baita ”.

Espazio publikoan emakume arrunten edo nabarmendu direnen lanari eta bizitzari buruzko erreferenterik ez izateak bere horretan eusten dio esfera publiko eta pribatuaren arteko banaketa sexudunari. Gaur egungo gazteei, emakumeen erreferentziak ukatzen zaizkie eta bide batez, historian zehar egindako ekarpena ezkutatzen da.

Ohiane Ruiz-ek urbanismoa eta feminismoaren inguruko arterketa egiten du bideo motz batean gazteleraz, denon bizitzan duen eragina azalduz eta nola ideologiatik urbanismoak asko duen argituz. 

Amaitzeko, urbanismoak pertsonen funtzionamenduan eduki dezakeen eragina ikusirik, ondorengo erronkak proposatzen ditut:

1. Emakumeen presentzia sinbolikoa handitzea espazio publikoan, hau da, emakumeek udalerriaren historian eta garapenean izan duten garrantzia azaleratu eta errekonozimendua eta balioa ematea, ezkutuan geratu ohi den errealitatea azaleratu eta publikoki baloratzeko.

2. Jendarte kohesioa eta sostengarritasuna bermatu ahal izateko espazio publikoaren hausnarketa eta diseinu estrategikoetan genero ikuspegia eta, batez ere, zaintzaren ikuspegia integratzea. Interesgarria eta beharrezkoa da zaintza ardurak gizarte ardura bihurtzea, dinamika komunitarioak bultzatuz adibidez. Era horretan zaintzaren erantzukizun soziala sustatzen da eta gizonezkoekin erantzukizuna era ekitatiboan banatuz, duen garrantzia aitortzen zaio.

3. Jendarte harremanak garatzeko zerbitzuak hobetu eta hedatzea, Erreferentziazko espazioa izateak herrian, jarduera eta espazioen genero araberako banaketa saihesten lagundu dezake. Eta, batez ere, adin eta profil konkretu batetako emakumeen harreman sozialen garapenean eta enpoderamenduan ezinbesteko laguntza izan daiteke.

4. Segurtasun ezaren pertzepzioan eta beldurraren pertzepzioan eragitea, partaidetza prozesuen bitartez, “puntu beltzetan” esku-hartuz (hauen argiztapen eta ikuspena hobetu) eta emakumeen mugikortasuna eta autonomia mugatzen dituzten bizipen eta egoerekiko jabekuntza prozesuak martxan jarriz.