Orientatzen edo desorientatzen??

Zer da orientazioa?

Orientatzeak neska-ikasle eta mutil-ikasleekin harreman jarraituak izatea suposatzen du, entzun, informazioa eman, lagundu, izateko, espresatzeko eta aske aukeratzeko espazioak zabaltzea da.

Ezinbestekoa da genero ikuspegia orientazioan txertatzea, maila eta esparru guztietan. Zergatik? Sexu-genero sistemak ezartzen dituen estereotipoak, dikotomiak, eta abarren ondorioz, gure ilusioak, ametsak... baldintzatuta daudelako.

Ikasketei (eta beste hainbat arloei) begira gizon eta emakumeok ditugun jarrera, emaitza eta aukera akademikoetan agertzen diren desberdintasunek osatzen dute “genero arraila” kontzeptua.

Hemen Emakundek gaiaren inguruan sortutako “Emakumeak zientzian: Genero arraila” bideoa:

Baina, nola itxi genero-arraila? PISA txostenaren ustez, hezitzaileon ardura kontua da… Nire ustez, aldiz, guztion ardura da, ikas-komunitate osoarena (familiak, langileak, irakasleak… barne) alegia. Txostenean ikertutakoaren arabera, ondoko aspektu hauek lantzea proposatzen dute:

* irakasleen eta familien aurreiritziak eta espektatibak berrikusi eta sexismoa baztertu;

Horretarako, gure aurreiritzi eta espektatibei buruzko hausnarketa bat egitea ezinbestekoa da. Bertan, gabeziak identifikatu, ondoren aldatu edo moldatu ahal izateko.

* nesken konfiantza sendotu matematika eta zientzietan entsegu-errore prozesuak ziurtasunez bizitzeko askatasuna eta errefortzuak eman...;

Neskek matematika eta ingeniaritza ez aukeratzeko antzematen den arrazoi nagusia autokonfiantzaren falta da. Maria Luz Guenagak (Deustuko Unibertsitateko ingeniaria) dioen moduan, muga psikologiko eta sozial indartsuak daude atzean. Hemen, ereduak behar dira, emakumeen ekarpenak ikusarazi behar ditugu; orokorrean eta, bereziki, zientzia edota STEM arloetan.

* mutilen jarrera hobetu: ikasteko orduak eta ikasteko laguntza zaindu, joko egokiak aukeratu eta horretan igarotako denbora neurtu…

Hemen, Marina Subiratsen hitzak datozkit burura… “eskola mistotik harago joan behar da, lehen sexu bakoitzari erreserbatzen zituzten balio eta praktikak neska eta mutilei transmititu behar zaizkie, bereziki nesken jarrera eta praktikak birbalioztatu eta oreka lortzeko mutilengan garatu, alderantzizkoa neurri handi batean jadanik gertatu baita: mutilentzat kontsideraturiko balio eta praktikak neskentzat orokortu. (…) Horrela, pertsona bakoitzak, emakume edo gizon, bere intereseko, bere gustuko bizitzaren esparruak aukeratu ahal izango ditu inolako kanpoko muga eta esklusio barik”

Mutilentzat kontsideraturiko balio eta praktikak neskentzat orokortu ohi dira… Zeri eman diogu balioa? Zeintzuk dira ikasle (edo seme-alaba) “bikain” batengan ditugun espektatibak? Injineru izatea? Medikua izatea? Zergatik??? Zergatik ez diogu balio berdina ematen zaintza zerbitzuari? edo garbitzeari?

Kategoria profesional eta lanbide oso feminizatuak, ordainsari txikiagoak eta gizartean prestigio txikiagoa dute. Horregatik, Marinak dioen moduan, nesken jarrera eta praktikak birbalorizatu egin behar ditugu. Guk beraien balioa eman behar diegu!

Astean zehar jorraturiko ideia edo kontzeptu garrantzitsuenekin hitz-hodeia hau osatu dut:

Aurreko edizioetako ikastarokideek egindako post bat aukeratzekotan, Irati Mendiguren Cosgayarena izango litzateke. Gaia oso ondo aurkeztu eta kokatzen du, curriculum esplizitu eta inplizituaz (ezkutuaz) aritzen da eta tutoretza lanaren inguruan hausnarketa interesgarria eta kritikoa egiten du. Atentzioa eman dit lanaren banaketari buruz aipatutako esaldi bat, Saioa Alkaiza Guallarren artikulu batean agertzen dena, “gakoa ez da zenbat emakumek egiten duen lan, non eta nola egiten duen baizik”.

Azken honen harira, astean zehar agertu eta nire ustez esanguratsuak diren datu edo baliabide interesgarri batzuk biltzen saiatu naiz...

Eustatek jasota duenaren arabera, unibertsitate-ikasketetako ikasleen artean, emakumeak arlo hauek aukeratzen dituzte: (%-tan)

Zientziak	6,1
Ingeniaritzak eta arkitektura	12,9
Osasun-Zientziak	18,6
Gizarte-Lege Zientziak	51,3
Arteak eta Giza zientziak	11,2

Izan ere, Eustaten webguneko "Emakume eta Gizonen arteko Berdintasunaren Atala" baliabide interesgarri bat iruditu zait. Bertan, genero ikuspegiarekin ateratako estatistikak aurki ditzakegu. Hemen “Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna Euskal AEn. 2018ko txostena”-tik ateratako hainbat datu:

Ordaindutako lanari buruz eta sektore ekonomikoak aztertuz, 2016an okupatutako 380.200 emakumeen lan-jarduera zerbitzuen sektorean biltzen da, emakume okupatuen %89a, lan-errotaziorako marjina handia duen sektorean.

Industrian eta bereziki eraikuntzan okupatutako emakumeak askoz ere gutxiago dira gizonezkoak baino. Hala, 2016an emakume okupatuen %9a industrian dira eta gizonezko okupatuen %31 sektore horretan. Sexuen araberako banaketa sektore bakoitzeko enpleguen ezaugarriekin loturik dago, baita lanpostuek dituzten balorazio sozial eta ekonomikoekin eta haietara sartzeko eskakizunekin ere.

2015eko bataz-besteko errenta pertsonala kontuan hartzen dugunean, ikus dezakegu errenta-estratu guztiek gizonezkoen proportzio handiagoa ageri dutela (emakumeena baino) urteko 18.000€-tik gorako errentetan. Zenbateko horretatik behera, aldiz, emakumezkoen proportzioa handiagoa da gizonezkoena baino estratu guztietan; errenta baxueneko estratuetan emakumeak dira argi eta garbi nagusi.

Oso ona iruditu zait ordaindutako eta ordaindu gabeko enpleguaren inguruan egiten duten laburpena:

* Guztizko lanak ordaindutako lana eta ordaindu gabeko lana biltzen du. Lehendabizikoan ekarpen handiagoa izan dute gizonezkoek emakumezkoek baino; ordaindu gabeko etxeko lanetan, berriz, oraindik ere ekarpen handiagoa egiten dute emakumeek gizonek baino.

* Gizonezkoak etxeko lanetan hasteko erritmoa motelagoa da emakumeak ordaindutako lanetan hasteko erritmoa baino.

* Emakume asko gizonezkoak baino baldintza kaskarragoetan hasten dira lanean, lanaldi motaren, kontratu motaren, trebakuntzarekin lotutako lanbide-kategoriaren eta abarren arabera. Emakumeak nagusi diren jarduera-sektoreek ez dituzte lan-baldintza oso onak izaten. Horrek eragin negatiboa izaten du emakumeen bizi-baldintzetan, baita errenta pertsonalean eta familiakoan ere.

* Emakumeek gizonezkoek baino guztizko lan-karga handiagoa izan dute eta hala izaten jarraitzen dute, baita aisiarako denbora gutxiago ere. «Ordaindutako lanak/aisiarako denbora gehiago» eta «etxeko lanak eta zainketak/aisialdirako denbora gutxiago» binomioa, eskuarki, kaltegarria da emakumeentzat.

* Adingabeak euren kargura dituzten emakumeen jarduera-tasa handitu egin da azken urteetan.

* Emakume okupatuek bizitza pertsonalarekin duten satisfazio-maila beti egon da, eta hala izaten jarraitzen du, okupatutako gizonen bizitza pertsonalarekiko satisfazio-mailaren azpitik.

Hezkuntza eremuan, beste hainbat adierazle jasotzen ditu txostenak. Hauxe zen populazioaren hezkuntza maila 2016. urtean:

Genero ikuspegitik, oso adierazgarria da lanbide heziketan gertatzen dena. Adibidez, 2015-16 ikasturtean goi- eta erdi-mailako lanbide-heziketan matrikulatutako ikasleen artean egin zuten azterketak emakumeen eta gizonen artean dauden aldeak erakusten ditu. Erdi-mailako graduan, honako hauek dira emakumezkoek aukeratzen dituzten lanbide-adarrak, gizonezkoek apenas hautatzen dituztenak: osasungintza, irudi pertsonala eta zerbitzu soziokulturalak eta komunitarioak. Era berean, badira bi familia gizonezkoek zein emakumezkoek maiz aukeratzen dituztenak: administrazioa eta kudeaketa, eta ostalaritza eta turismoa. Goi-mailan, aukerak errepikatu egiten dira, beste ordena batean bada ere: zerbitzu soziokulturalak eta komunitarioak dira nagusi emakumeen kasuan. Emakumeek, neurri txikiagoan bada ere, gizonezkoen presentzia handia duten adar batzuk ere aukeratzen dituzte, hala nola fabrikazio mekanikoa, informatika eta komunikazioak, eta jarduera fisikoak eta kirolak.

Nire esperientzia pertsonaletik kontatu dezakedana hauxe da… Unibertsitateko irakaslea naiz eta elektronika eta energiaren inguruko ikasgaiak ematen ditut. Ikasten nebilenean (ingeniaritza elektronikoa) neska oso gutxi ginen klasean (2 soilik izatera heldu gara hainbat kurtsotan), nire irakasle ia guztiak gizonezkoak izan dira eta marko teorikoan erreferente gehienak ere gizonezkoak izan dira. Gaur egun, lanean, nire lankide gehienak gizonak dira, koordinazio postuetan gizonezko gehiago daude eta administrazioan, aldiz, emakumezkoak. Nire ikasleen artean, orokorrean neska oso gutxi daude (eta, daudenak, ia beti elkarrekin egoten dira), hizkuntza sexista erabiltzen dute (bai ikasleek eta baita irakasleek) eta genero ikuspegia “brilla por su ausencia” esaten dena… Beraz, sekulako lana dago oraindik egiteko…

Nire ustez orientazio akademiko hezkidetzailea lantzeko erronkarik nagusienak hauek dira:

Alde batetik, hezitzaileok eta ikasleek ditugun/dituzten espektatiba eta aurreiritzien inguruko diagnostiko edo hausnarketa sakon bat egitea beharrezkoa da. Aztertu behar dugu zelan eragiten diguten sexu-genero estereotipoek eta ze gabezia ditugun gure lan egiteko/pentsatzeko/jarduteko moduetan. Identifikatu ondoren, eragin ahal izateko.

Bestetik, orientazio eta tutoretzan jarduten diren guztien sentsibilizazioa eta formakuntza genero ikuspegian ezinbestekoa da. Arestian esan bezala, ikasleekin harreman zuzen-zuzena dutenak dira, haiei entzun, informazioa zabaldu eta laguntzeko aukera dute. Ikaslea zer izan edo nora joan nahi duen prozesu guzti horretan zehar, bere bidelagun izan behar dute (eta gara).

Ondo izan!