BAZEN BITAN… KONTAKIZUNAK ERALDATZEKO IRRIKITAN!

Hizkuntza komunikatzeko tresna nagusia da. Beraren bitartez ikusten, sentitzen, pentsatzen eta bizitzen duguna adierazten dugu, balioak transmititu eta errealitatea izendatzen eta interpretatzen ikasten dugu. Hitz egiteko dugun erak (bere adierazpen guztiak kontuan hartuz: ahozkoa -doinua barne-, keinuz eta posturazkoa, idatzizkoa eta ikonografikoa) mundua konfiguratzen du eta nolakoa munduaren kontzepzioa, halakoa gure hizkuntza:

“Kultura sexistatik mintzaira sexista dator eta mintzaira sexistak
  kulturaren sexismoa iraunarazten du”
(Agurtzane Juanena)

Honela, jendarte patriarkalaren androzentrismoa hizkuntzaren erabileran islatzen da, berdin genero gramatikala duen edo ez duen, emakumeak diskurtsoan eta sinbolikoan ikusezinak bihurtzen dira.Testu bat irakurtzean edo ahozko mezu bat jasotzean, maskulino hegemonikoa agertzen da eta errealitateari buruz egiten dugun irudia gizonena izaten da. Emakumeak beraiei esleituriko rol estereotipatuaz aipatzean agertzen dira soilik.

Guzti honegatik eta hau eraldatu nahian:

Aurreko edizioetatik, Leire Garroren post-a aukeratu dut, hizkuntzari buruzko hausnarketa egokia egiten duelako, kalte egiten duten ezaugarriak aipatuz, sexismo, androcentrismo, baita kontrakoa litzateken lengoaia inklusiboari ere leku egiten diolako. (Hizkuntza feminista: emakumeak ikustarazi eta aitortu).

Ikusi ditudan gida guztien artean, Amelia Barquinen “Euskararen erabilera ez sexista” bikaina bada ere, “Euskararen erabilera inklusiboa” aukeratu dut, bertan emandako informazioak iturri askotatik edaten duelako. Bertatik 2 aipamen egingo nituzke:

Androzentrismoaren aztarnak-en barruan dagoena lehena:

Lan arloa da emakume eta gizonen arteko desberdintasun gehien topa dezakegun arloetako bat . Hori dela eta, desberdintasunean oinarritutako asoziazioak kontziente egitea izango litzateke. Horretarako, zenbait kasutan (nahiz eta euskarak behar ez duen), sexuak zehaztea komenigarria izan daiteke:

Suhiltzaile lanposturako oposaketen deialdia ireki da. (euskararen aldetik suhiltzaile horiek gizon eta emakumeak izan daitezke, baina lan horretan soilik gizonak ikusten ohituta gaudenez, euskaldun gehienok soilik gizonak irudikatzen ditugu. Horregatik, antzeko kasuetan, esplizitoki sexu biak aipatzea berdintasunaren aldeko erabilera egokia izan daiteke):

• Suhiltzaile lanposturako oposaketen deialdia ireki da, gizon eta emakumeentzat.
• Emakume eta gizon erizainak kontratatuko dira.
• Hirigintza teknikari lanpostuak beteko dira, gizon nahiz emakumeekin.

Hizkeraren eta irudien arteko harremana, bigarrena:

Garraio publikoetan hain ohikoak diren seinaleei erreparatuz, haurdun dagoen edo umea daraman ikonoari gona jartzen zaionez, neutro izan litekeen ikonoa gizonezko bihurtzen da. Hiritar neutroa gizonezkoa da: itsua, agurea, muletak darabiltzana… Haurdunak gonarik eramango ez balu, erraz ulertuko genuke irudia? Eta zergatik ez dugu inoiz ikusten muletak eta gona duten ikonorik?

Hizkuntzaren erabilera begirada kritikoz aztertzen badugu eta hizkeraren bidez berdintasuna eta aniztasuna ikusarazteko apustua egin badugu, ezinbestean erreparatu behar diogu beste botere sistemei: arrazakeriari, heterosexismoari, transfobiari eta kapazitismoari, besteak beste.

 Androzentrismoak gizona jartzen du erdigunean, baina ez edozein gizon: zuria, heterosexuala, desgaitasunik gabekoa…Beraz, errealitate berriak izendatzeko, hitz berriak behar ditugu eta gutxiespen zentzutan erabiltzen diren terminoak baztertu. Honetaz gain orokorrean, hizkuntza hezkidetzaileari begira lantzeko erronkak, hauek lirateke:

• Hizkuntzaren sexismoaz ohartu eta duen androzentrismoa agerian jarri.
• Inbertsio erregela praktikan jarri.
• Hizkuntzaren erabilera ez sexistarako gomendioak eztabaidatu eta praktikatu.
• Eremu ​ez formaleko espresioekin adi: txisteak, bromak, umorea…        
• Irudiei arreta berezia jarri.
• Ahozko hizkeran erabilitako doinu eta gorputz jarrerari erreparatu. 
• Geletan edo jardueretan neska eta mutilen parte-hartzea aztertu.
• Emakumeen (neska, nerabe, gazte, heldu eta nagusien) esperientziak eta interesak diskurtsoan eta ikasgaietan barneratu.
• Elebidunak garenez, itzulpenak egiterakoan arreta jarri.
• Geletan, jardueretan eta administrazioan erabiltzen ditugun material eta dokumentuak erreparatu.
• Androzentrismoa eta sexismoa agerian jarri eta genero ikuspegitik    eztabaidatu.
• Hizkuntza erabileraren eztabaida lan taldeetara eraman.
• Hizkuntza hezkidetzailea ikastetxeko esparru guztietan erabili (ahozkoa, idatzitakoa eta ikonografikoa edozein euskarritan), baita kanpoko erakundeekiko harremanetan.        

Bukatzeko: 

“Gizona hizkuntzaren jabe egin zen egun horretan,  historia eta bizitzaren jabe egin zen.

Eta hori egitean isildu gintuen. Nik esango nuke XXI. mendeko iraultza 

handiena dela emakumeok ahotsa berreskuratzea”  

(Marcela Serrano)