Identitate anitzak ezagutzen, ikasteko aitortzen

Jendarteari  identitateari buruz galdetzean, aukerak binarismo batera mugatuko dizkigute askok, emakume edo gizon eta genero femenino eta maskulinoekin uztartuko dute orokorrean. Biak modu kontrajarrian eta ondorioz hierarkikotasun batean (gizonek makro-nortasuna, neurriz kanpoko autoestimua eta autokontzeptu positiboa garatuz eta emakumeek aldiz, bere burua gutxietsita, autoestimu txikiarekin eta autokontzeptu negatiboarekin).

Baina identitateen inguruan irakurtzen eta sakontzen hasten garenean gaiaren konplexutasunaz ohartzen gara. Sexu identitatea errazago ulertzen bada ere (emakume, gizon, intersexuala), genero identitatea azaltzen hasten garenean gaia konplikatu egiten da eta bien konbinazioak identitate desberdinak sentitzeko ia aukera amaigabea ematen dute. Honi identitatea prozesu irekia dela eta bizitzan zehar etengabeko eraikuntzan dagoela gehitzen badiogu, pertsonak oso anitzak garela onartzea besterik ez zaigu geratzen.

Zuriñe Baztanek genero identitatea irudikatzeko erabiltzen duen adibidea oso ona iruditu zait. ”Soka baten mutur batean gizonak daude eta bestean emakumeak. Ulertuko bagenu continuum bat dagoela eta ez dugula zertan bazter bat edo bestea izan, izango bagina gai konplexuagoa dela ikusteko… Batzuk erdian egongo ginateke, edo bazterrean, edo inguruan... eta sigi-saga ere egin dezakegu gainera”. Sokaren irudiarekin denok femeninotik eta maskulinotik dugula irudikatzea errazagoa egiten da eta gure ikasleei argitzeko modu baliagarria iruditzen zait.

Ondorengo bideo honek ere identitate desberdinak ulertzeko argibideak ematen dizkigu.

Ume txikiei azaldu behar badiegu, gaztelerazko honek errazago azaltzen du:

Iazko sarreren artean, Iosune de La Peñaren “Utzi nazazu nire identitatea garatzen” aukeratu dut. Gaiaren argibideak azaldu eta filosofiak historian zehar subjektuaren eraikuntza askea burutzen ez duela lagundu aipatzen digu.

Heziberri 2020-ri dagokionez, identitatearen garapenari lotua dagoen genero kontzeptuari buruzko esaldi honekin gelditzen naiz, Balio Etikoen atalean, helburuen artean ondorengoa dago (239 orrialdean):

“Aitortu beharrekoak dira aniztasun afektibo-sexuala eta kulturala, bai eta, genero- eta kultura-nortasun malguak eta askotarikoak ere, eta zalantzan jarri behar dira kultura-, genero- eta sexu-nortasunagatik desberdintasuna sustatzen duten ereduak".

Oso esaldi egokia iruditzen zait baina kontziente naiz ezkutuko kurrikulumean, hamaika erronka dauzkagula egoera ideal honetara iristeko gainditu behar direnak. Nagusiki, eskolan lan egiten dugun langileria osoaren sentsibilizazio eta formazioa, borondatea eta nahia beharko genituzke eta aurrekontu egoki batekin osatu; modu honetara genero-identitate eta sexu-identitate eredu desberdinak aurkeztu eta lantzeko aukera izango genuke, espazioak, jarrerak, metodologiak eta baliabideak aldatuz beharrezkoa izanez gero.

Genero-identitateen inguruan, aurrerapen esanguratsuak ari dira ematen. Ezin ukatu gaur egun, identitate desberdinak daudenaren kontzientzia errotzen ari dela jendartean, bereziki “alua duten mutilak eta zakila duten neskak” leloa barneratzen hasi garela dirudi, normaltasunez aitortzeko oraindik asko falta bada ere. Baina sexu-genero-espresio identitateak lelo hortatik haratago doazen hamaika modu daudela ulertzea falta zaigu. Gizonezko-emakumezko binarismoari, leloko bi aukerak gehitu dizkiogu, baina hau lehenengo urratsa besterik ez da, askoz gauza malguago eta askeago batean sinisten eta pentsatzen hasi behar dugu, gure ikasleei aurkezteko.

Amaitzeko, Gasteizen izan zen “Diversidad sexual e identidades de genero en las políticas de igualdad” mahai inguruaren bideoaren lotura eransten dut. Miquel Misse eta Gerard Coll-Planas-ek identitate desberdinak azaltzeaz gain, jasaten dituzten jazarpenak argitzen dituzte eta horiei aurre egiteko erabili beharreko estrategian inguruan gogoeta egin arazten digute.