JAIETAN ERE GENERO IKUSPEGIA

Jaiak, eduki sinbolikoz beteak ditugu, gure kulturaren eta errealitatearen adierazle dira. Jaiak bizitzaren erdigunean kokatzen ditugu, jendartearen balioak, nortasunak, ideologiak eta egiturak birsortzen dituztelako. Jaiek jendartean dauden gatazkak, zapalkuntzak eta diskriminazioak adierazten dituzte: hierarkia anitzak, botere harremanak, indarkeria, rol banaketa… Orokorrean, heteroaraua den eredua indartzen dute, horregatik, jaiak bere jendarte eredua hedatzeko baliatzen ditugu. 

Guzti honengatik eta jaiak herritar guztiok berdin bizitzeko eskubidea dugulako, funtsezkoa iruditzen zait ospakizunetan eta jaietan ere genero ikuspegia txertatzea. Ditugun jaiak aztertu eta zer erreproduzitzen hari garen jabetzeaz gain, guzti honi buelta eman ahal izateko behar diren bitartekoak sortzea. 

Zorionez, gaiak eskatzen duen garrantziaz jabetuta, Euskal Herrian norbanako naiz eragile ezberdinek  proiektu eta ekimen interesgarriak martxan jarri dituzte azken urteetan egoerari aurre egin asmotan.

“Festa dezagun gaurdanik geroa “, Bilgune Feministak eta Emaginek elkarlanean eginiko dokumentala. Emakumeen parte hartzearen eta jai ereduen inguruko gogoeta feministetatik abiatzen den Euskal Herriko jai ereduen erakusleiho txiki bat da:

“Bazterreko dantzariak” euskal dantza taldea sortu nahian dabiltza Ibai Fresnedo eta Kepa Blazquez. Oso interesgarria iruditu zait sortzen hasi berriak diren proiektua, zuzenki aste honetan lantzen hari garen edukiekin bat datorrelako beraz hemen Naiz egunkarian egindako elkarrizketatik ateratako hitz batzuk: 

“Euskal dantza tradizionaletan hain errotuta dauden ohitura eta adierazpen heteronormatiboekin talka egin izan dugu egun urteak joan urteak etorri. Euskal kultura bera eta berau osatzen dugun identitateak, ez gara hatzapar hauetatik aske: piztitzarrak aspaldi harrapatu gaitu. Piztiak ederkitxo daki nori eman espazio publikoa eta fokoa; heteroaraua erreproduzitzen duen orori. Euskal dantzetan ere fokoa piztitzarraren eskuek gobernatu dute eta gobernatzen dute. Euskal dantza tradizionalen eremuan bazterrekoak garenok ez dugu inoiz lekurik izan eta ez dugu leku esanguratsurik oraindik ere. Bazterreko izate hori ordea ez da inolako kontzeptu korapilotsua: bazterrean gaude inposaturiko normaltasunetik kanpo gaudenok. Bollerak, marikak, transexualak, beltzak, musulmanak, gurpildun aulkietan gaudenak, lodiak.... Gu guztiok ezin izan dugu, edo hobeki esanda, piztiak ez digu inoiz utzi, euskal dantzen alorrean presentzia izaten, gure lekua izaten, agertokiko fokoa guretzat bakarrik izaten. Beti izan gara bazterrean, beti bazterreratu gaitu piztiak. 

Sueltoan mutilak neskari gona altxatzeko keinua egin ohi duenean, ez al litzateke izugarria izango neskak autodefentsa feministaz erantzutea gona altxatzeko keinua egin dion mutilari? Mutilek espiritu gerlari eta lehiakorra adierazi beharrean ezpata dantzan, ez al litzateke posible euskal dantzek luma marika edo bolleroa TRANSmititzea? Desira eta erotika heterosexualaren espresio/birprodukzio etengabea islatzen duten polkak ezingo lirateke irauli? Janzkera sexistak eta elemetu sinboliko falikoak moldatu ahalko genituzke bazterreko dantzarion arma moduan erabiltzeko? Bere buruari galdetu ahal dio inoiz euskal kulturak nola egin behar dudan agintariena dantza, gurpildun aulkian nagoen honek ezin baitut makurtu ikurrina airean bueltaka dabilenean?

Zure ustez ere posible al da beste errealitate bat eraikitzea euskal dantzen iruditerian? Nork eragotzi behar digu gure sorkuntza prozesu propioa sortzea? Zergatik ez ipini zalantzan hainbeste urtetan bazterreratu gaituen euskal dantza tradizionalaren markoa?

Proiektua ez da gauerdiko ahuntzaren eztula: sekulakoa egingo baitugu!! Sekulakoa egiten hasi baikara jada! Hortaz, badakizu, urtetan euskal dantzan bazterrean izan duzun lekua utzi, baina bazterreko izateari utzi gabe, agertokiaren erdigunea hartzeko gogoz bazaude, ez izan zalantzarik.Dantza hain pertsonala den heinean politikoa ere badelako!

Interesa baduzu jarri lasai harremanetan: bazterretakodantzariak@gmail.com “

Proiektuaren aurkezpeneko bideoa

Guzti hau ikastetxean nola landu? Ze erronka ditugu?

- Hezkuntza komunitateak, gaiarekiko konpromisoa eta ardura hartzea (zuzendaritza, irakasle, guraso, haur eta gazte).

- Ikastetxean ospatzen ditugun ospakizun eta jaiak aztertu eta behatzea, horretarako behar diren ardurak banatuz eta bitartekoak sortuz (formazioa…)

- Bitarteko praktikoak sortu. Adibidez taula bat sortu ospakizun bat prestatzerakoan aztertu beharreko puntuekin: musika, estereotipoak, rolak, jantziak…

- Bestelako jaiak ezagutarazi, eredu berriak sortu.

- Aniztasuna sustatu.