PARTAIDETZA PAREKIDEA

Zergatik partaidetza?

Gaiaren lehenengo zatian partaidetzaren garrantzia eta beharra defendatzeko munduan dagoen Marko normatiboa zabala eta zehatza dugu goiko galderari erantzun ahal izateko:

•     Beijing-eko Deklarazioa: Emakumearen Munduko Laugarren konferentzia (1995)
•     Haurraren eskubideei buruzko Hitzarmena (1989)
•     Europako konstituzioa (2004)
•     Espainiako konstituzioa (1978)
•     Euskal Autonomia Erkidegoa: Gernikako Estutua (3/2005 Legea)
•     Euskal Autonomia Erkidegoan Haur eta Nerabeentzako Plana Lantzeko Esparru Programa (Eusko Jaurlaritza, 2013)
•     Hezkuntza-Saileko “Ikasleen eskubide eta beharren dekretua (2008)” eta aplikatzeko Gida (2009), Heziberri 2020.

Laburbilduz, legeak dio: haur eta nerabeen eskubideei buruz eskubidea dutela beren eskubideei buruzko argibideak jasotzeko; norbanakoaren eskubideak eta eskubide kolektiboak errespeta ditzaten, batez ere parte hartzearena. Adingabeek eskubidea dute beren elkarbizitza-gune hurbilenetan erabat parte hartzeko, eta, bidenabar, beren inguruneko bizitzaren arlo hauetan ere: gizartearen, kulturaren, artearen eta jolasaren arloetan; eskubidea dute, orobat, apurka–apurka herritartasun aktiboan sartzeko, nork bere garapen–mailaren arabera.

Helburu hauek gauzatzeko ezinbestekoa egiten da ikasleen genero-sozializazioari erreparatzea.

Dokumentazio guzti hau kontutan hartuta azkenengo hamarkadetan partaidetza eta generoa batera ikusten dira hainbat diskurtsotan. Esan dezakegu herrien garapenerako diskurtsoetan gehien landu dena izan dela.

Partaidetza hitzaren definizioa eta barruan dauden kontzeptuen garrantzia aipatzekoa da kontutan hartu beharko ditugu benetan partaidetza egoki bat garatzeko, hau da: pertsonak, komunitateak, antolakuntza, mugimendua, prozesua, eraginkortasuna, subjektuak, kolektiboak, etorkizunari begirada. Hori bai genero-analisiaren begiradarekin landu egin beharko da nahi ditugun helburuak lortzeko.

Testuan agertzen den beste ideia garrantzitsu bat aipatuko nuke, parte hartzea garatu daitekeen ahalmena dela. Horrela ulertu behar dugula uste dut hezkuntza munduan behar den guztia egiteko, inguruarekiko inplikazioa lortzeko, errealitatea sortu eta aldatzeko, benetako hiritarrak hezteko.

Bi motatako parte-hartze dagoela dio: indibiduala eta kolektiboa

Aipatzen den materiala “Gurekin bada, izango da” ezagutzen nuen, HIK HASI aldizkarian ale-ale jaso nuelako atera zen garaian eta egia esan oso interesgarria dagokigun gaia lantzeko.

Parte hartzeko baldintzak nola dagoen azalduta ere asko gustatzen zait, nolabait errealitate hau ezagutzeko aukera ona delako eta hezkuntzan gai hau lantzerakoan oso lagungarria suertatzen delako.

Testuaren ordena jarraituz partaidetzarako sexu-genero sistemaren estereotipoek jartzen dituzten mugen analisia ere oso baliogarria baloratzen dut. Ideia honekin geldituko nintzateke: “maila teorikoan ulertzeko eta onartzeko arazorik ez dago, baina gero hori praktikan jartzeko orduan askotan itxura besterik ez da izaten. Hainbat eremutan emakumeen partaidetza handitzen ari dela ikusten da, baina horrek ez du esan nahi genero-ikuspegia barne dagoenik, ez du bermatzen berdintasuna ematen denik. Ez da nahikoa emakumeak eta gizonak egotea, ez da nahikoa oso diskurtso ausarta izatea edota emakumeen diskriminazioaz jabetzea”.

Horretarako ezinbestekoa da neskek partaidetzarako izaten dituzten zailtasunez jabetzea, aipatzen diren guzti horien artean: Mundu sinbolikoan eremu publiko eta pribatuaren arteko bereizketa handia da, Ageriko zein ezkutuko curriculumarekin eraikitzen dugu testu-ingurua, Esparru publikoak emakume-ereduen falta, Emakumearen rolaren aldaketari eta bere ondorioei beldurra, Emandako aurrerapenek eta lorpenek askotan ez digute oraindik dauden hutsuneak eta erronkak ikusten uzten, Boterea oraindik ere gizonen kontua dela barneratua dugu, Nesken interesekoa izan daitezkeen gaiak edo ikuspegiak ez dira kontuan hartzen edo bigarren mailakoak izaten dira, Hizkuntzaren erabilera sexista, Komunikabideetan egiten den emakumeen irudien erabilera, …

Bukatzeko, erronka asko gelditzen dira lan egiteko. Eskoletan partaidetza bultzatzea era sistematikoan ez da erraza edo irakasleok ez dugu erreza ikusten, beraz, askoz zailago partaidetza generoarekin lotuta lantzea. 

EUSKADIKO HAURREN PARTE-HARTZEARI BURUZKO TXOSTENA irakurtzen badugu argi ikusten da zein den egoera (5.3.2. Eskoletako parte–hartzea garatzeko praktikak):

Eskola–esparrua da haurren eta nerabeen heziketan erabakigarriena den gizarteko erakundeetako bat. Ikastetxeetan, ikasleek parte hartzeko bideak garatzea oinarrizko elementua da bizikidetzarako eta eskolako estamentuek elkar ulertzeko; eskolan, funtsezkoa da parte–hartzean oinarritutako ikaskuntza.

Kapitulu honetan, prestakuntza–programen esperientzia batzuei buruzko atal berezi bat ere badago, eta ingurumenarekin lotutako gaiei buruzkoak dira bereziki; programa horiek ikastetxeetan lantzen dira, eta, udalekin batera, komunitateak parte hartzeko dinamikak garatzen dituzte.

Ikasleek, oro har, ez dute behar bezala balioesten ikastetxean parte–hartzea, eta beraz, parte–hartze organoei ez zaie garrantzi handiegirik ematen. Oro har, jendea ez da eskolako organoetan parte hartzen duten pertsonen garrantziaz jabetzen (ordezkariak), eta, batzuetan, sisteman duten parte–hartzea negatiboki balioesten dute.

Hainbat azterketek argi azpimarratu dute ikasleek, oro har, parte–hartzeari eta

ordezkariak hautatzeko prozesuei buruz duten ikuspegi negatiboa; parte hartzeko praktikek oihartzun txikia izan ohi dute, eta aldaketa esanguratsuak egiteko aukerarik ematen ez duen inguru zurrun batekin topo egiten dute. Beharbada, hori ez zaio soilik ikastetxeetako zuzendaritzen jarrerari leporatu behar. Baina erakundeen antolamendu–arau eta erritmo zurrunak islatzen ditu: ahulagoa den gazteen parte–hartzeari ez diote ematen benetako lekurik, eta berehalakotasuna lehenesten dute.

Baina ikerketan parte hartu duten 22 ikastetxetatik soilik seik dute beren hezkuntza–proiektuan modu espezifikoan txertatuta ikastetxeko kudeaketan ikasleen parte–hartzea lantzeko eta sustatzeko modua.

Itxuraz, kontraesan bat dago ikastetxeetako curriculumean parte–hartzeari buruzko alderdia horren gutxik txertatuta izatearen eta parte–hartzea sustatzera bideratutako programak eta jarduerak lantzen dituzten galdetuta baietz erantzun duten kideen kopuruaren artean.

Parte–hartzea sustatzen duten jarduera motak aztertzerakoan ulertzen da kontraesan hori. Ikasleen parte–hartzea sustatzen duten jarduera gehienak jarduera espezifikoen garapenarekin daude lotuta, hau da, ikasleek jarduera horretan esku har dezaten bilatzen dute, baina ez erabakitzeko egituretan eta ikastetxearen jardueran parte hartzea.

Ados nago ideia honekin; harreman berriak eraikitzerakoan (berdintasunean oinarritutakoak, justuak) eta nork bere identitatea eraikitzeko gai izatea dela helburu bat eta hurrengo ideiak ere:

• Ordezkarien hautaketarako, elkarbizitzarako positiboak jotzen ditugun ezaugarriak kultura “femeninoenak” zein “maskulinoenak” izatea.
• Bestelako lidergoa bultzatzea: lidergoa edozein eraldaketarako nahiak eta interesak batzea baino askoz gehiago da, alegia, begiratzen, entzuten, onartzen, ohartzen jakitea; besteak zer egiten dakien, zertan sentitzen den ziur, zertan den bakarra … taldekide bakoitzak proiektuaren protagonista dela sentitzea, proiektua bizitzea.
• Zereginen eta rolen banaketetan sexu- genero estereotipoak apurtu egin behar ditugu,
• Jarduerak antolatzerakoan, nesken interesak ere kontuan izatea, motibazioa pizturik mantentzeko.

• Eremu ezberdinetako emakumeen erreferentzia eta ereduak izatea.
• Parte hartzeko denboraren erabilera parekidea izateko ikasketa kooperatiboan erabiltzen diren lankidetza egiturak erabiltzea.
• Batzarretan eta bileretan arauak finkatzea ohikoak izaten diren jarrerak ez izateko (emakumeak gutxiestea, estereotipo femeninoak indartzen dituzten txisteak, komentarioak, emakumeak ikusezin bihurtzea (txanda ezerrespetatzea, esandakoa kontuan ez izatea, hitz egiten duen bitartean gainontzekoek bestelako gauzak egiten aritzea …) eta aktak jasotzea.

• Partaidetza ez da egoera estatikoa, prozesua baizik. Horrek esan nahi du etengabe zaindu eta eraiki egin behar dela. Parte hartzeak izan ditzake ageriko momentuak, bozketak esate baterako, baina momentu horiek partehartze-prozesuaren baitan dute zentzua, hau da, bozketak berak, adibidez, partaidetzaren ikuspuntutik, zentzua izango du prozesuaren nondik norakoaren arabera.
• Taldearen pertenentzia sentimendua indartzeko nesken zein mutilen beharrak kontuan izatea. Helburuak eta interesak partekatuz.
• Denboraren eta espazioen erabilera parekidea izateko neurriak izatea.
• Aske eta gune seguruan sentiarazteko baldintzak jartzea.

Gure gobernuak garrantzia ematen dio partaidetzari, ea lortzen dugun argazkian emakumeak ere agertzea:

http://www.irekia.euskadi.eus/eu/news/23784-gobernuak-partaidetzari-buruzko-lehenengo-liburu-zuria-aurkeztu-administrazioak-eta-herritarrek-batera-urtebetean-lan-egin-ondoren