HIZKUNTZAK EMAKUMEOI ZOR DIGUNA

Komunikatzeko erabiltzen dugun tresna nagusia hizkuntza da. Bere erabilera, eta ez bera, sexista dela da iritzi zabalduena. Hizkuntzaren erabilera horretan islatzen da jendarte patriarkalaren androzentrismoa, berdin genero gramatikala duen (gaztelania) edo ez duen (euskara), emakumeak diskurtsoan eta sinbolikoan ikusezinak bihurtzen dira, beren historia, esperientzia eta ekarpenak isilaraziz. Komunikazioan parte hartzen duten hizkuntzaren bestelako adierazpenak: hizkuntza ikonografikoak estereotipo sexistak indartzen ditu eta gizonen nagusitasuna errepikatzen da behin eta berriro; gorputz-hizkuntzak zein gestualak eta hitz egiteko doinuak ekarpena egin ahal dute sexismoa indartu edo gainditzeko. Hizkuntzak haur eta gazteen garapen pertsonalean eragin handia daukanez, emakume- eta gizon-eredu anitzak errepresentatzeaz gain, hitz egiteko era zehatzagoa erabili beharko dugu errealitate osoa islatzeko. 

Hezkidetzak dio hizkuntza aldakorra dela, errealitatea dinamikoa den moduan hizkuntza ere bilakatu egiten dela egoera berriei erantzuna emateko. Horrela, hitz berriak sortu, arauak aldatu eta erabilera egokiak garatzen dituela.

Behin jakinda hizkuntzaren erabilera sexista dela, argi dago hizkuntza moldatu behar dugula errealitateari egokitzeko; emakumeekin izandako hutsune guztiak erreparatzeko eta horrela, guztiok merezi dugun gunea izateko. Eta horri ekin behar diogula hainbat, jada, hasiak diren moduan.

Errealitatea komunikatzeko modu bat umorea daukagu eta Uxue Alberdik dioen bezala publikoki egiten den umorea ez da neutroa, gizontasun hegemoniko baloreen gainean eraikia dago. Beraz, hainbatetan
umorea sexista da errealitate sexista islatzen baitu. Uxoa Anduagak, bere aldetik, dio umorea bada

abagunea edo esparrua konkista beharrekoa. Umorez erabiltzen diren errealitateek lortzen dute presentzia soizial bat. Ez badituzu ukitzen desagertu egiten dira. Hau dela eta, ez dugu umore sexistarik onartu behar errealitate sexista horri presentziarik ez emateko eta horrela, desagertzen laguntzeko.

Hizkuntza nola erabiltzen den hiztegietan aztertzeko hainbat hitz bilatu ditut euskaraz eta gaztelaniaz. Behaketa horren ondorioz, hiztegiek sexismoa ezkutatzen dutela jakin ahal izan dut. Euskarazko femeninoak diren hitzen definizioetan adiera gutxiago, azalpen laburragoak, aipamen asimetrikoak eta gizonen edo arren "zerbait direla" agertzen baitira. Gaztelaniazko hitzen kasuan, bat ez da agertzen eta besteen kasuan, maskulino hitzen “bukaerak” dira agertzen direnak.

Beraz, euskarazko hiztegian emakumeen presentzia txikiagoa da, garrantzi gutxiagokoa eta asimetrikoa. Gaztelaniazko hiztegietan larriagoa da oraindik, femeninoak diren hitz osoak ez baitira agertzen eta hori da emakumeari protagonismoa ez ematea eta ondorioz, identitatea garatzeko oztopoak jartzea. Arrazoia “economia del lenguaje” delakoa ote da? Izan ere Igancio Bosquek Real Academia españolak onartua den txostenean dio el uso gramatical no tiene connotación machista alguna sino que se funda en el criterio de cualquier lengua, la gramática y la economía, es decir, expresar un contenido con el menor número de palabras posible. Hitz gutxi batzuk aurrezteagatik emakumeok sakrifikatu behar ditugu?

Hau guztia ikastetxean lantzeko erronkak dira:

Irakasleak hizkuntza eta komunikazioan parte hartzen duten hizkuntzaren bestelako adierazpenak: hizkuntza ikonografikoak, gorputz-hizkuntzak zein gestualak eta hitz egiteko doinuak ez-sexistaren erabilpenaren garrantziaren inguruan hausnartaraztea. Beranduago, irakasleen artean hizkuntza ez sexista erabiltzeko gomendioak adostuko dituzte ahozko zein idatzizko testuetan erabiltzeko. 

Hori egindakoan, ikasleak hizkuntza ez-sexistaren erabilpenaren garrantziaren inguruan hausnartaraziko dituzte eta haiekin gomendioak landuko dituzte. Ikasleek hizkuntza sexista hautemateko gai izan behar dute edozein testu, hiztegi, irudi sexistarekin kritikoak izateko eta hizkuntza ez sexistara moldatzeko. 

Hizkuntza ez sexista erabiltzeko gomendioak ikas komunitateko eragile guztiei ere helaraziko zaizkie.